Co kryją w sobie płatki jaglane i inne produkty z prosa?
Wśród wielu zbóż na szczególną uwagę i wyróżnienie zasługuje proso. Jest to zboże należące do najstarszych roślin uprawianych na świecie.W czasach starożytnych popularnością cieszyło się na terenach Azji i Europy. Znani z koczowniczego trybu życia Mongołowie wypiekali chleb wyłącznie z tego zboża. Niestety, bo ze szkodą dla naszego zdrowia, w XX wieku nieco o nim zapomniano. Lata siedemdziesiąte i osiemdziesiąte ubiegłego stulecia przyniosły jednak ożywienie w sferze zainteresowania ziarnem prosa i jego pochodnymi. Wtedy to produkty jaglane, takie jak mąka i kasza jaglana (jagła) zaczęto serwować osobom uczulonym na zawarty w innych, popularnych zbożach gluten. Oprócz tego, aspektem odżywczym i zdrowotnym prosa zaczęli interesować się wegetarianie oraz propagatorzy zdrowej diety.
W okresie międzywojennym walory odżywcze i prozdrowotne prosa dostrzegł i mocno doceniał Apolinary Tarnawski – najsławniejszy naturalista polski, który w swojej klinice leczniczej na Kresach Wschodnich bardzo często podawał pacjentom właśnie potrawy z kaszy jaglanej. Nazywana była ona przez niego polskim ryżem i zachęcał, aby ze względu na jego wartość leczniczą, uprawę prosa rozwijać.
Obecnie proso jaglane zyskuje coraz większą popularność na rynku zdrowej żywności ze względu na swoje wartości odżywcze. Dostępne jest w postaci mąki, kaszy oraz płatków jaglanych.
Odmiany i uprawa prosa
Proso to najstarsze zboże. Ślady jego uprawy archeolodzy odkryli na terenie Chin, pochodzą one sprzed 12 000 lat. Do dnia dzisiejszego Azja jest największym obszarem uprawy prosa.
Na całym świecie zarejestrowane są 442 odmiany tego zboża, z czego większość rośnie w stanie dzikim. W Polsce występuje 5 gatunków, z czego 3 są uprawiane. Większość gatunków to ozdobne trawy rosnące dziko lub uprawiane w ogrodach. Cenione są za bogactwo barw, które tworzą żywe kobierce.
Odmianą jadalną jest proso zwyczajne (Panicum miliaceum) nazywane też właściwym. Proso w Polsce uprawiano od czasów Średniowiecza. Po II wojnie światowej uprawa znacznie się zmniejszyła.
Obecnie odzyskuje swoją popularność ze względu na walory zdrowotne. Uprawiane są dwie odmiany, a mianowicie Gierczyckie oraz Jagna. Ta druga jest odmianą nową i przynosi znacznie większe plony (nawet o 50%).
Proso nie jest zbożem wymagającym, rośnie prawie na każdej glebie, chociaż nie lubi terenów podmokłych i zimnych. Lubi ciepło i słońce, dobrze znosi susze.
Uprawa prosa jest bardzo podobna do uprawy innych zbóż. Gleba powinna być odchwaszczona, dobrze nawożona. Siew prosa powinien odbywać się na początku maja, by nie narazić ziaren na przemarznięcie, średnio wysiewa się ok. 12 kg ziaren na jeden ha. W zależności od rejonu zbiór plonów przypada na czas od polowy sierpnia do połowy września. Z 1 ha można zebrać od 10 do 30 dt (dawniej kwintali).
Proso jest zbożem jarym i okres jego wegetacji wynosi od 80 do 115 dni, osiąga wysokość do 1,5 m, a wiecha ma długość ok. 25 cm. Ziarna ma żółte otoczone luźnymi plewkami. Proso ma zastosowanie w przemyśle piekarniczym, spirytusowym, jako karma dla ptaków, a słoma z powodzeniem może zastąpić siano.
Właściwości i wartości odżywcze prosa
Wspomniana już kasza jaglana otrzymywana jest z omłóconych oraz oczyszczonych ziaren prosa, po usunięciu z nich twardej łuski. Podobną wartość odżywczą do kaszy mają płatki jaglane. Powstają one w procesie obróbki (gniecenia) ziaren prosa. Charakteryzują się znaczną chrupkością, nie mają zaś określonego, wyraźnego smaku.
Proso zbożem bez glutenu
Jak już wspomniano, płatki jaglane wytwarzane są z prosa, zboża uznawanego za jedno z najzdrowszych. Główną jego zaletą jest brak w jego składzie glutenu, co nie jest cechą typową zbóż. Fakt ten cieszy zwłaszcza osoby uczulone na ten składnik, które zmuszone są do przestrzegania restrykcyjnej diety.
Celiakia to choroba polegająca na nietolerancji glutenu zawartego w zbożach, takich jak: pszenica, jęczmień, żyto i owies. Spożywanie glutenu przez osoby z celiakią może prowadzić do stanów zapalnych i trwałego uszkodzenia jelita. Choroba ta najczęściej ujawnia się w wieku dziecięcym (do 5 roku życia), ale może pojawić się także u osób dorosłych.
Podstawą diety bezglutenowej jest kukurydza, ryż, owoce, warzywa oraz ostatnio także proso. To ostatnie jest szczególnie cenne ze względu na swoje wartości odżywcze i zdrowotne, znacznie przewyższające wartości kukurydzy i ryżu. Proso coraz częściej uprawiane jest w gospodarstwach ekologicznych, co dodatkowo podnosi jego walory.
Proso jaglane i jego pochodne są zasadotwórcze, a więc pomagają przywracać równowagę kwasowo- zasadową w organizmie. Zasadotwórcze właściwości kaszy wykorzystywane są w profilaktyce chorób nowotworowych (zakwaszenie organizmu to jeden z czynników ułatwiających rozwój nowotworów) oraz leczeniu kandydozy (nadmierny rozwój drożdżaków).
Skarbnica witamin i minerałów
Płatki jaglane to przede wszystkim węglowodany w postaci skrobi, ale także spora ilość łatwo przyswajalnego białka, tłuszcz, w tym głównie nienasycone kwasy tłuszczowe oraz błonnik. To niezwykle bogate źródło witamin z grupy B, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania całego systemu nerwowego. Wspomagają naszą pamięć, koncentrację, pomagają radzić sobie ze stresem i zmęczeniem, korzystnie wpływają na regulację snu. Na uwagę zasługuje również obecna w płatkach jaglanych witamina E, która przeciwdziała przedwczesnemu starzeniu się organizmu, pomaga na dłużej zachować młodość komórek i zwalczać stany zapalne. Witamina E należy bowiem do grupy silnych przeciwutleniaczy walczących z wolnymi rodnikami, co bardzo mocno wspiera profilaktykę nowotworową.
Proso, a co za tym idzie także i otrzymywane z niego płatki dostarczają organizmowi wielu potrzebnych składników mineralnych, wśród których należy wskazać na wapń, żelazo, potas, fosfor, magnez, cynk i kwas krzemowy. W ich składzie znajdziemy także lecytynę, która dobroczynnie wpływa na procesy myślowe, takie jak zapamiętywanie, czy koncentracja. Tak więc o włączenie produktów jaglanych do swojej diety powinny zatroszczyć się osoby intensywnie pracujące umysłowo, na przykład uczniowie, studenci, pracownicy naukowi i inni.
Proso jaglane dobre na układ pokarmowy i moczowy
Korzystne działanie produktów z prosa zaobserwowano też w obrębie układu pokarmowego. Zauważono, iż usprawniają one i regulują proces trawienia, a obecność błonnika pomaga uporać się z zaparciami. Produkty z prosa, zwłaszcza kaszka jaglana polecane są przy wrażliwym układzie pokarmowym, ponieważ są one lekkostrawne i nie uczulają.
Płatki jaglane warto wprowadzić do diety, jeśli poważnie myślimy o zrzuceniu nadwagi. Są produktem spożywczym idealnym dla osób, które chcą cieszyć się smukłą sylwetką, jak i tych pragnących ją utrzymać.
Zboże to pozytywnie oddziałuje także na pracę nerek, ze względu na swoje właściwości moczopędne.
Działanie przeciwwirusowe i przeciwgrzybicze prosa
Kasza jaglana wykazuje właściwości przeciwwirusowe i zmniejsza stan zapalny śluzówki, redukując ilość wydzieliny. Może być zatem jednym ze sposobów na katar i przeziębienie. Ma również działanie przeciwgrzybiczne oraz pomaga uregulować poziom cholesterolu i cukru.
Na skórę, włosy i paznokcie
Włączenie kaszy jaglanej, czy płatków jaglanych do swojej diety to efekt w postaci pięknej, zadbanej cery, a także zdrowe, mocne paznokcie i włosy. Wszystko to za sprawą obecnej w ziarnie prosa krzemionki, która pełni bardzo istotną rolę także w mineralizacji kości, tzn. przeciwdziała ich odwapnieniu, a także usprawnia przemianę materii, co istotne przy prowadzeniu diety odchudzającej.
Produkty z prosa jaglanego w kuchni
Z produktów z prosa, takich jak kaszka jaglana, płatki jaglane, czy mąka można przygotować wiele pysznych, zdrowych, prostych i lekkostrawnych potraw.
Kulinarne zastosowanie kaszy jaglanej
Kaszka jaglana nadaje się do podania na słodko, na przykład z owocami, konfiturą, czy ulubionym dżemem, przy czym warto przed nałożeniem dodatku owocowego polać ją roztopionym masłem. Smakuje wyśmienicie również najmłodszym.
Kasza jaglana stanowi również doskonały zamiennik ziemniaków, ryżu, czy też innego rodzaju kaszy, świetnie komponując się z różnymi gatunkami duszonych mięs, zwłaszcza zaś z cielęciną i drobiem, ze względu na ich delikatny smak oraz z rybami. Jeśli dodamy do tego jakąś surówkę, otrzymamy wykwintne i zdrowe danie będące jednocześnie ciekawą kulinarną odmianą. Można także podawać ją z rozmaitymi sosami: pomidorowym, czy też grzybowym albo mięsnym. Wówczas wystarczy surówka, czy ogórek kiszony i mamy smaczną, jarską potrawę. Z powodzeniem można wykorzystać ją też jako składnik nadzienia do pierogów lub jako baza do dietetycznych kotletów.
Goryczka w kaszy jaglanej – jak temu zaradzić?
Tym, co niekiedy odstrasza potencjalnych wielbicieli kaszy jaglanej jest wyczuwalna po jej ugotowaniu goryczka. Da się temu jednak w prosty sposób zaradzić. Przed ugotowaniem trzeba przelać ją dużą ilością najpierw zimnej, a potem gorącej wody. Można również wsypać kaszę do wrzątku, po chwili odcedzić i ponownie wsypać do czystej, gotującej się wody. Warto także na kilka godzin namoczyć kaszę jaglaną w wodzie z sokiem z cytryny.
Płatki jaglane – do czego je wykorzystać?
Płatki jaglane śmiało możemy dodawać do mleka, jogurtów, czy spożywać z owocami albo twarogiem, dostarczając organizmowi wielu niezbędnych składników. Nadają się one także do przygotowania własnej kompozycji musli, które potem dodamy do ww. produktów nabiałowych otrzymując w ten sposób pożywne śniadanie lub posiłek w ciągu dnia w zastępstwie tradycyjnej kanapki. Jeśli ktoś woli, własnoręcznie skomponowane musli możemy również schrupać na sucho lub polane odrobiną miodu. Do naszego musli warto dodać rodzynki, suszone śliwki lub morele, owoce żurawiny, jagody goji, różne orzechy oraz inne płatki. Płatki jaglane mają dużo więcej zastosowań w kuchni! Nadają się także do zastosowania w formie panierki do mięsa i ryby, zamiast bułki tartej.
Mąkę jaglaną możemy stosować w zastępstwie innej mąki do wszelkich wypieków, pierogów, makaronów, czy naleśników. Wyśmienicie smakują ponoć kopytka bezglutenowe przyrządzone na bazie kaszy i mąki jaglanej. Mąka jaglana jest bardzo dobra jako zagęszczacz do zup i sosów, ponieważ nie tworzy grudek, a uzyskana konsystencja jest idealnie gładka. W internecie można też znaleźć mnóstwo interesujących i prostych przepisów z tego zboża.
Kasza jaglana preparowana
W ostatnim czasie coraz modniejsze stają się zboża preparowane. Oprócz pszenicy, gryki, ryżu, amarantusa, czy orkiszu, na rynku można znaleźć także preparowaną kaszę jaglaną. Jest to produkt przeznaczony do bezpośredniego spożycia. Można chrupać go prosto z torebki, jak również dodać do jogurtu lub mleka. Nadaje się także do wykorzystania jako oryginalna dekoracja ciast, tortów, czy innych deserów. Wystarczy polać ciasto ciemną czekoladą lub posmarować dowolną masą i dokładnie obsypać kaszką. Nadaje ona wypiekom niezwykłego uroku i budzi duże zainteresowanie częstowanych osób. Producenci zadbali także o wielbicieli słodkich przekąsek zbożowych, dodając do zbóż preparowanych miód.
Podsumowanie informacji
Szukajmy przepisów, modyfikujmy je i twórzmy własne. Najważniejsze, aby włączyć produkty jaglane do codziennej diety. Nie istotne pod jaką postacią będziemy spożywać proso; w formie mąki, kaszki, czy płatków jaglanych. Po prostu sięgajmy po nie, a nasz organizm niebawem nam się za to odwdzięczy.
