Pośród wszystkich roślin uprawnych, amarantus posiada wyjątkowo długą historię. Uprawy tego zboża już 5000 lat temu prowadzone były na szeroką skalę. Stanowiło ono podstawę diety Majów, Inków i Azteków, którzy cenili je za liczne wartości odżywcze i właściwości prozdrowotne. Zmielone nasiona służyły do przyrządzania dań i napojów, a pędy oraz liście wykorzystywano w formie przypraw. Nie przypadkiem roślina ta nazywana jest również diabelskim zielem lub szarłatem. W okresie pokoju dodawano do niej miód, a podczas wojny – krew pojmanych jeńców. W trakcie podbojów kolonialnych, zboże uznano za symbol pogaństwa i niemal całkowicie zniszczono. Dopiero parę wieków później szarłat został odkryty na nowo.
Amarantus: właściwości
Diabelskie ziele jest jednym z najbardziej wartościowych zbóż, a jego spożywanie przynosi wiele zdrowotnych korzyści. Zboże to zmniejsza ryzyko rozwoju schorzeń układu krążenia, może obniżyć poziom cholesterolu, dzięki czemu zapobiega miażdżycy oraz chorobom serca. Jego obecność w codziennej diecie polecana jest także ze względu na właściwości odchudzające. Produkt ten reguluje pracę jelit oraz efektywnie przyspiesza przemiany metaboliczne. Szarłat przyczynia się do procesu wzrostu i naprawy komórek, a także produkcji najważniejszych hormonów i przeciwciał. Zawiera substancje, które pozytywnie wpływają na wygląd włosów – zapobiega ich wypadaniu oraz ogranicza łysienie androgenowe. Korzystnie wpływa także na skórę, poprawiając jej elastyczność oraz wzmacniając gęstość. Amarantus uznawany jest za uniwersalną żywność funkcjonalną, która przedłuża młodość.
Smak
Cechą charakterystyczną szarłatu jest jego intensywny, lekko orzechowy smak. W połączeniu z dodatkami staje się bardziej neutralny i mało wyczuwalny, zwłaszcza w formie ugotowanej kaszy.
Zapach
Zapach tego zboża jest bardzo specyficzny, przez niektórych bywa uważany za nieprzyjemny, a nawet zbliżony do odoru pleśni. Zapach ten uwalnia się jednak głównie przy gotowaniu ziaren, a po odpowiednim doprawieniu przestaje być problemem.
Skład
Szarłat zwiera cenne aminokwasy siarkowe, takie jak cystyna, cysteina oraz metionina. Ich obecność sprawia, że jest to żywność spełniająca wiele podstawowych potrzeb energetycznych organizmu.
W porcji zboża znajduje się sporo antyoksydantów, błonnika oraz witamin z grupy B. Może być spożywane przez osoby z niedoborami żelaza, którego zawiera nawet pięć razy więcej od pszenicy czy szpinaku. Szarłat jest również bogatym źródłem magnezu i wapnia; to także doskonałe źródło selenu i manganu.
Wartości odżywcze
Diabelskie ziele jest zbożem wyjątkowo bogatym w dobrej jakości białko roślinne – 18 g na 100 g nasion. To niezwykle ważny składnik odżywczy, niezbędny w procesie tworzenia i wzrostu nowych komórek. Na 100 g produktu przypada 65 g węglowodanów oraz około 7 g nienasyconych kwasów tłuszczowych.
Kalorie
Nasiona amarantusa należą do wyjątkowo sycących, a przy tym nie tuczących produktów spożywczych. W porównaniu do kaszy jęczmiennej czy ziemniaków, zawierają nawet kilkakrotnie więcej błonnika. Kaloryczność szarłatu wynosi 371 kcal na 100 g.
Gluten
Amarantus to produkt, który nie zawiera glutenu, a w przypadku celiakii lub alergii na to białko, konieczne jest całkowite wyeliminowanie go z diety. Szarłat może z powodzeniem stać się uzupełnieniem diety bezglutenowej.
Indeks glikemiczny i cukrzyca
Ze względu na stosunkowo niski indeks glikemiczny (IG 35), diabelskie ziele polecane jest diabetykom jako dobre źródło węglowodanów. Nasiona tej rośliny składają się przede wszystkim z cukrów złożonych, które wolniej podnoszą poziom glukozy we krwi. Zawarta w nich skrobia jest lekkostrawna, a szybkość wchłaniania cukru do krwi dodatkowo obniżają kwasy tłuszczowe.
Działanie i zastosowanie
W Polsce szarłat kupić można przede wszystkim w formie nasion, mąki oraz ziaren ekspandowanych. Poprawiają one smak oraz konsystencję wielu dań, a zarazem nadają im prozdrowotnych właściwości. Stosowane w odpowiedniej ilości, mogą pozytywnie wpłynąć na wiele aspektów związanych z funkcjonowaniem organizmu. Ekstrakty z amarantusa znajdują zastosowanie także w produkcji kosmetyków. Uzupełniając krem olejem z nasion tej rośliny, zyskać można produkt o bogatym zastosowaniu profilaktycznym i leczniczym. Stosowany zewnętrznie, może działać wspomagająco na łojotok, łuszczenie oraz suchość skóry. Ogranicza także objawy starzenia i łagodzi reakcje alergiczne. W salonach piękności często stosowany jest w formie olejku. Może służyć do wykonywania zabiegów regeneracyjnych i pielęgnacyjnych, np. podczas masażu ciała; sprawdza się również jako dodatek do relaksującej kąpieli.
Odchudzanie
Ze względu na niedużą kaloryczność i sporą zawartość błonnika, roślina ta może być ważnym elementem diety odchudzającej. Jej spożycie zapewnia uczucie sytości, a jednocześnie nie powoduje tycia. Szarłat reguluje procesy trawienia, dzięki czemu pozytywnie wpływa na układ pokarmowy. Usuwa z układu toksyny, metale ciężkie oraz inne szkodliwe substancje.
Stosowanie u dzieci i niemowląt
Ziarna szarłatu można podawać dzieciom od ok. 6-7 miesiąca życia. Dostarczają wielu łatwo przyswajalnych składników budulcowych, regulatorowych i energetycznych. Na dodatek są bardzo łatwo i szybko trawione; można je ugotować, przetrzeć lub rozdrobnić, a następnie zagęścić nimi deserek, kisiel lub zupkę dla dziecka.
Przed wprowadzeniem amarantusa do diety dziecka, jak w przypadku każdego nowego produktu należy zachować ostrożność i skonsultować się z lekarzem prowadzącym.
Amarantus ekspandowany
Amarantus ekspandowany (popping) przypomina popcorn lub popularny ryż preparowany. Ziarna poddawane są działaniu wysokiego ciśnienia, co prowadzi do uwolnienia gazu wewnątrz oraz zmiany struktury surowca. Działanie siły zewnętrznej wywołuje zwiększenie objętości, a także rozerwanie okrywy nasiennej i uzyskanie napowietrzonej struktury o jasnej barwie. Ekspandowanie pozwala na zachowanie większości cennych właściwości produktu. Zwiększa się także poziom przyswajalności składników odżywczych oraz trwałość ziaren. Po zakupie popping jest gotowy do spożycia i nie wymaga dalszej obróbki kulinarnej. W takiej formie ziarna mają bardziej neutralny smak, przez co najczęściej dodawane są do deserów.
Jak przygotować amarantus?
Amarantus należy gotować z zachowaniem odpowiednich proporcji. Na jedną szklankę szarłatu powinny przypadać trzy szklanki wody. Ziarna należy zalać posoloną wodą oraz doprowadzić do wrzenia, a następnie gotować pod przykryciem na małym ogniu przez ok. 20 minut. Najlepiej poczekać na całkowite wchłonięcie wody przez ziarna, aż szarłat stanie się miękki. W takiej formie nadaje się do bezpośredniego spożycia. Nie ma żadnych przeciwwskazań do uzupełniania nim różnych potraw. Można dodawać go także do zup, podobnie jak kaszę do krupniku. Należy jednak mieć na uwadze, że ziarna zwiększą wówczas swoją objętość i zagęszczą gotowe danie.
Szarłat: przepisy
Przepisy kulinarne z zastosowaniem ziaren szarłatu obejmują różne dania i przystawki. Zboże to doskonale uzupełnia różne smaki i sprawdza się jako składnik zdrowych deserów. Należą do nich rozmaite wypieki, w których zastosować można mąkę amarantusową.
Idealnie sprawdzi się w przygotowaniu ciastek, ciast czy herbatników. Z pomocą tej mąki można przygotować także omlety oraz placki. Ziarna warto natomiast wykorzystać w zupach, sosach oraz wielu daniach zapiekanych i gotowanych. W formie ekspandowanej, szarłat sprawdzi się jako składnik musli czy owsianki. Da się go wykorzystać w formie posypki do pieczenia ciast i chleba, a także dodatku do deseru lub sałatki. Ziarna ekspandowane można też zjadać z jogurtem lub na mleku.
Cena szarłatu
Na wartość produktów z amarantusa wpływają różne czynniki. Ziarno z upraw przemysłowych można kupić na wagę, w cenie od kilku złotych za kilogram. Koszty wzrastają w przypadku ziarna paczkowanego, pochodzącego z upraw ekologicznych. W zależności od producenta oraz sklepu, cena amarantusa bio wynosi od 12 do 40 zł za kilogram. Wyrób ekspandowany jest coraz powszechniej dostępny i kosztuje ok. 5 zł. Na polskim rynku znaleźć można także inne gotowe produkty z amarantusem. Należą do nich płatki, które kosztują ok. 24-50 zł za kilogram. W celach kosmetycznych i spożywczych stosuje się także olej ze szarłatu, którego cena utrzymuje się w przedziale od 40 do 70 zł za 100 ml. W tym przypadku najlepszym rozwiązaniem jest wybór oleju tłocznego na zimno i nieoczyszczonego. Taki produkt zachowuje najwięcej cennych wartości odżywczych surowca.
Opinie
Amarantus jest produktem, który zyskuje coraz większe uznanie wśród wielu osób. Ceniony jest zarówno za uniwersalność stosowania, jak i walory zdrowotne. Najczęściej służy do uzupełniania różnych popularnych potraw, jednak bywa chętnie używany również jako składnik deserów czy sałatek. Szarłat stosowany jest przede wszystkim w formie mąki, która coraz częściej zastępuje tradycyjny surowiec pszenny czy gryczany; sprawdza się również w zastosowaniach kosmetycznych. Ze względu na obecność pełnowartościowego białka, amarantus lubiany jest także przez osoby uprawiające sport. Ogromna zawartość cennych substancji odżywczych sprawia, że regularne używanie tego produktu może przynieść wiele korzyści dla zdrowia i urody.
Uprawa
Pola uprawne amarantusa znajdują się obecnie na niemal wszystkich kontynentach. Pierwsze plantacje tego zboża w Polsce pojawiły się dopiero ok. 1993 roku. Warunki klimatyczno-glebowe tej części Europy z powodzeniem spełniają specyficzne wymagania szarłatu. Na terenie Polski najpowszechniej uprawiana jest rodzima odmiana, nazywana Rawą. Wykazuje odporność na suszę i jest łatwa w pielęgnacji. Wymaga jednak bardzo dokładnych zbiorów oraz możliwie szybkiego przetworzenia. Rolnicy muszą od razu oczyścić i wysuszyć nasiona, żeby nie spleśniały. Uprawa tej rośliny jest przy tym bardzo opłacalna. Plony z zaledwie jednego hektara pozwalają na uzyskanie nawet trzech ton nasion. Ich wartość znacząco przekracza cenę pszenicy. Wzrasta też zapotrzebowanie na produkty ekologiczne, a szarłat nie toleruje pestycydów.
