Jasnota biała – właściwości, zastosowanie i uprawa
Ze względu na swój wygląd bywa mylona z pokrzywą – jasnota biała (Lamium album L.) to roślina często traktowana jak chwast, lecz w rzeczywistości jest cennym ziołem stosowanym już od wielu lat w medycynie naturalnej. Także dzisiaj w aptekach i sklepach zielarskich można znaleźć suszone kwiaty i ziele jasnoty białej przeznaczone do przygotowywania herbatek, okładów czy nalewek. Jasnota wykazuje działanie przeciwzapalne, przeciwkrwotoczne, antybakteryjne, moczopędne, wykrztuśne, ściągające i powlekające. Polecana jest głównie w „kobiecych” dolegliwościach. Może być również stosowana w pielęgnacji skóry. Kiedy warto po nią sięgnąć?
Biologia i uprawa
Jasnota biała jest rośliną wieloletnią, która wchodzi w skład rodziny jasnotowatych. Spotykana jest na terenie całej Europy, a także w niektórych krajach Azji, między innymi w Indiach, Nepalu czy w Pakistanie.
W Polsce jasnotę najczęściej można zauważyć na nizinach, wyżynach oraz w niższych partiach gór. Rośnie przy drogach, w rowach, zaroślach, rumowiskach. Jest rośliną synantropijną, co oznacza, że przystosowała się do środowiska zniekształconego przez człowieka i spotykana jest w pobliżu jego siedlisk.
Wygląd
Swoim wyglądem jasnota biała przypomina pokrzywę, jednak jej liście nie parzą. Z tego względu nazywana jest na również głuchą pokrzywą, martwą pokrzywą albo białą pokrzywą.
Roślina ta ma wzniesioną łodygę dochodzącą do 60 cm, z jajowatymi, ząbkowanymi na brzegach liśćmi, które wydzielają charakterystyczny aromat. W przeciwieństwie do pokrzywy posiada duże, białe kwiaty przypominające baldachimy, które wyrastają dookoła łodygi nad liśćmi. Kwitnie w okresie od kwietnia do września, wydzielając słodki zapach – przyciąga wtedy owady, ponieważ jest rośliną miododajną.
Jasnota mnoży się przez podziemne rozłogi i kłącza oraz przez nasiona, które roznoszone są przez mrówki. Samodzielnie można rozmnażać ją przez wysiew nasion albo z podzielonych kęp.
Uprawa i zbiory
Jasnota preferuje lekko słoneczne, częściowo zacienione miejsca, próchniczą, dobrze nawilżoną glebę. Jest dość wymagająca w uprawie.
Jako surowiec leczniczy stosuje się głównie kwiaty jasnoty białej (Lamii albi flos). Są one zbierane ręcznie z korony rośliny – najlepiej podczas suchej, słonecznej pogody, a następnie suszone w temperaturze nieprzekraczającej 40 stopni. Również w ziołolecznictwie wykorzystuje się ziele (Lamii albi herba) – suszone liście, pędy i łodygi.
Często jasnota uznawana jest za chwast ze względu na swoje podobieństwo do pokrzywy. Nie zagraża jednak innym roślinom. Częściej zwalcza się jasnotę purpurową, która może zagłuszać uprawy, obniżać estetykę trawnika. Zwalczanie odbywa się ręcznie przez pielenie lub przez opryski.
Jasnota biała: właściwości
Jasnota biała zawiera wiele cennych dla zdrowia składników, którym zawdzięcza swoje działanie prozdrowotne.
W jej kwiatach oraz zielu znajdują się:
kwasy organiczne, między innymi cynamonowy, chlorogenowy, rozmarynowy
Suszone kwiaty i ziele jasnoty białej – głuchej pokrzywy wykazują szerokie działanie lecznicze. Zostało ono docenione już w starożytności. O jej zastosowaniu w ziołolecznictwie pisali między innymi grecki farmakolog epoki antyku Dioskurides oraz botanik Szymon Syreński (Syreniusz) – autor pierwszego polskiego zielnika wydanego w 1613 roku.
Jasnota biała wykazuje działanie:
przeciwzapalne
przeciwkrwotoczne
antybakteryjne
moczopędne
wykrztuśne
ściągające
powlekające
regenerujące
W ludowej medycynie jasnota biała używana była głównie na krwawienia, obfite miesiączki, stany zapalne, trudno gojące się rany i schorzenia skórne. Mieszana była również z innymi ziołami – rumiankiem, krwawnikiem pospolitym, korą wierzby, podbiałem pospolitym.
Aktualnie suszone kwiaty i ziele Lamium album używane są nadal – zarówno wewnętrznie, na przykład w formie naparów i syropów, jak i zewnętrznie w postaci okładów i toników na zmienione miejsca.
Główne zastosowanie jasnoty białej:
Gospodarka hormonalna
Znajdujące się w jasnocie składniki aktywne normują pracę gospodarki hormonalnej. Polecane są głównie dla kobiet, u których pojawiają się objawy zaburzeń hormonalnych, między innymi krwawienia międzymiesiączkowe czy obfite miesiączki, które mogą przyczyniać się do powstania anemii – niedokrwistości.
Systematyczne stosowanie przetworów z jasnoty pomaga w wyregulowaniu poziomu hormonów i złagodzeniu „kobiecych” dolegliwości.
Menopauza
Regulujące działanie jasnoty docenią również kobiety przechodzące przez menopauzę. Zmniejsza ona niekorzystne efekty zmian hormonalnych – wahania nastroju, uderzenia gorąca, pocenie się, trudności z zasypianiem.
Mięśniaki i torbiele
Białą pokrzywę można używać w celu redukcji mięśniaków i torbieli kobiecego układu płciowego. Takie zmiany pojawiają się na macicy i jajnikach, najczęściej jako efekt zaburzeń hormonalnych, głównie u kobiet obciążonych genetycznie. Mogą powodować dolegliwości bólowe, zaburzać cykl miesięczny, a nawet utrudniać zajście w ciążę.
Bolesne miesiączki
Przetwory przygotowywane z jasnoty białej są tradycyjnie stosowne przy bolesnym miesiączkowaniu. Zalecane jest łączenie jej z krwawnikiem albo z koniczyną.
Upławy
Z pokrzywy głuchej przygotowuje się także naturalne remedium na upławy oraz inne infekcje narządów rodnych u kobiet. Można stosować ją zarówno wewnętrznie w formie naparów lub zewnętrznie jako okłady, nasiadówki.
W ciąży
Stosowanie ziela jasnoty białej nie jest wskazane dla kobiet w okresie ciąży i laktacji ze względu na jej oddziaływanie na układ hormonalny. Można używać jej tylko zewnętrznie.
Infekcje układu moczowego
Przeciwdrobnoustrojowe, moczopędne oraz przeciwzapalne działanie jasnoty sprawdzi się też w leczeniu infekcji układu moczowego. Ziele to wspomaga również pracę nerek i pęcherza moczowego. Można korzystać z niego zewnętrznie i wewnętrznie.
Infekcje górnych dróg oddechowych
Płukanki przygotowane z naparów z jasnoty białej używane są w leczeniu infekcji górnych dróg oddechowych – gardła i jamy ustnej, a napary, syropy i nalewki przy przeziębieniach i grypie. Jasnota ma działanie wykrztuśne i pomaga w odkrztuszaniu wydzieliny w drogach oddechowych, zmniejsza kaszel, ból gardła.
Układ pokarmowy
Stosowanie przetworów z pokrzywy głuchej polecane jest przy dolegliwościach układu pokarmowego. Wspomaga jego pracę – łagodzi biegunki, przeciwdziała wzdęciom, przyspiesza procesy metaboliczne.
Rany, oparzenia
Jasnota jest rekomendowana na rany, oparzenia oraz inne dolegliwości skórne. Działa przeciwzapalnie, przeciwdrobnoustrojowo, wspomaga regenerację skóry.
Na włosy
Płukanki z jasnoty białej polecane są dla włosów cienkich, delikatnych, osłabionych. Mają działanie wzmacniające, regenerujące, normalizujące, przeciwłupieżowe.
W kosmetyce
Ziele i kwiaty jasnoty mogą być używane jak kosmetyk naturalny. Przygotowany z nich napar sprawdza się jako tonik do przemywania skóry. Także stosuje się okłady z jasnoty białej.
Wskazania:
trądzik
łojotok
cienie pod oczami
podrażnienia
przesuszenia
opuchnięcia
wysypki
infekcje skórne
W kuchni
Młode liście jasnoty białej mogą być używane w kuchni. Smakują podobnie do pokrzywy i mają podobne do niej właściwości odżywcze. Wykorzystywane są między innymi do zup, sałatek lub smoothies.
Przeciwwskazania
Z jasnoty białej nie powinny korzystać osoby, u których występują przeciwwskazania do jej używania.
Przeciwwskazania do stosowania ziela i kwiatów jasnoty białej:
uczulenie, nadwrażliwość
ciąża i karmienie piersią – możliwe jedynie stosowanie zewnętrzne
Jak stosować pokrzywę białą?
Z kwiatów i ziela jasnoty białej – pokrzywy głuchej można przygotowywać różne przetwory, które zawierają jej prozdrowotne składniki aktywne.
Herbatka
Największą popularnością cieszą się odwary i napary – herbatki przygotowywane z kwiatów oraz ziela jasnoty. Zaleca się pić je 2-3 razy dziennie. Herbatki mogą być używane również zewnętrznie – w celach pielęgnacyjnych do przemywania skóry, jako płukanki, nasiadówki.
Nalewka
Nalewka z jasnoty białej na bazie wódki również posiada właściwości lecznicze. Może być używana w niewielkich dawkach, między innymi w okresach osłabionej odporności. Zaleca się picie po 2 łyżki stołowe 3-4 razy dziennie.
Syrop
Z kwiatów jasnoty białej można przygotować syrop, który bardzo dobrze nadaje się również dla dzieci. Jest słodki i całkowicie naturalny. Należy pić 2-3 łyżki dziennie.
Przepisy
Odwar: 1 łyżeczkę kwiatów jasnoty białej lub jej ziela umieścić w garnku i zalać 200 ml wody. Podgrzewać i gotować 3-5 minut. Pozostawić na 15 minut, odcedzić.
Napar, herbatka: 1 łyżeczkę kwiatów lub ziela zalać 200 ml gorącej wody. Parzyć pod przykryciem przez 15 minut.
Nalewka: 50 g ziela jasnoty białej połączyć z 250 ml wódki. Zamknąć w butelce, odstawić w zaciemnione miejsce na 2 tygodnie. Potem przecedzić.
Syrop: 2,5 kg cukru, 2 litry wody, połowa szklanki kwiatów jasnoty białej, łyżeczka kwasku cytrynowego. Kwiaty zalać wodą, gotować 10 minut na małym ogniu. Odsączyć, zlać odwar i przecedzić przez sitko. Dodać cukier i kwasek cytrynowy. Gotować, aż całość zgęstnieje.
Cena
Za 25 g kwiatów jasnoty białej należy zapłacić 20-30 złotych. Ziele jasnoty jest tańsze – za 50 g należy zapłacić około 5-10 złotych.
Opinie
Ziele i kwiaty głuchej pokrzywy – jasnoty białej są cenione głównie ze względu na swoje skuteczne działanie w leczeniu „kobiecych” dolegliwości. Także jest naturalnym wsparciem w okresach obniżonej odporności, poprawia trawienie i stosowana jest w pielęgnacji skóry i włosów.
Warto więc pamiętać o wyjątkowych właściwościach tej niepozornej rośliny, która sprawdza się w kuracji wielu dolegliwości.
