Głóg jest rośliną, która została doceniona już w Starożytności. Wieki temu uznano ją za leczniczą, a badania naukowe potwierdziły skuteczność głogu, szczególnie w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego. Okazuje się, że roślina ta jest niezwykle pomocna także w przypadku zaburzeń żołądkowo-jelitowych, anemii i białaczki. Głóg jest krzewem, który można z łatwością spotkać w polskich parkach i lasach. Warto jednak wiedzieć, że kwiaty, liście i owoce tej rośliny nie pełnią jedynie funkcji dekoracyjnej. Można je wykorzystać do przygotowania prozdrowotnej herbatki, nalewki czy nawet wina. W aptekach znajdziemy również sporo najróżniejszych preparatów z głogiem, które wykorzystywane są do leczenia szeregu dolegliwości i schorzeń.
Gatunki
Obecnie znane są setki gatunków głogu, z czego połowa jest nawet uprawiana. Na świecie wyróżnia się ponad dwieście gatunków głogu, ale w Polsce znanych jest zaledwie kilka z nich. Do najlepiej poznanych i przebadanych należą rośliny w rodzaju Hawthorn, a szczególnie gatunki Hawthorn blood-red ( Crataegus sanguinea ) i Hawthorn Oxynotus ( Crataegus oxyacantha). Rośliny hodowane różnią się od tych dziko rosnących chociażby wielkością jagód. W przypadku upraw głogu dla przemysłu spożywczego pozyskano gatunki odmian tej rośliny z dużymi jagodami i małymi kiściami. Dwoma zasadniczymi odmianami głogu są głóg jednoszyjkowy i dwuszyjkowy.
Głóg jednoszyjkowy charakteryzuje się biało-kremowymi kwiatami, natomiast kwiaty głogu dwuszyjkowego można poznać po ciemnoróżowych kwiatach. Jak sama nazwa wskazuje, ta odmiana głogu odznacza się dwiema szyjkami na słupkach kwiatowych. Odmiana ta różni się od głogu jednoszyjkowego także tym, że wcześniej owocuje, a krzewy osiągają mniejszą wysokość. Mieszańcem głogu jednoszyjkowego i dwuszyjkowego jest głóg pośredni. Jednym z najefektowniejszych gatunków jest głóg szkarłatny, który ma duże owoce i wrębne liście o piłkowanych brzegach. Inne znane gatunki głodu to: głóg Maksymowicza, głóg pierzastolistny i głóg złotoowocowy.
Biologia i morfologia rośliny
Najpopularniejszymi w uprawie gatunkami głogu w Polsce są głóg jednoszyjkowy, dwuszyjkowy i pośredni. Na korzyść tych roślin bez wątpienia przemawia nie tylko fakt, że pełnią rolę dekoracyjną, ale także jej jadalne owoce, które wykazują korzystne działanie na organizm. Dawniej głóg ze względu na swoje ostre kolce był wykorzystywany jako żywopłot obronny. Chociaż większość gatunków głogu jest do siebie podobna, to jednak ich poszczególne odmiany mogą różnić się między sobą zabarwieniem kwiatów, pokrojem i siłą wzrostu.
Wymagania glebowe
Głóg jest rośliną o stosunkowo małych wymaganiach. Jest ona łatwa w uprawie i wieloletnia. Najlepszym stanowiskiem dla głogu jest świeża, żyzna i próchnicza gleba. Roślina ta nie lubi terenów podmokłych i kwaśnej gleby. Idealnie sprawdzają się stanowiska słoneczne, ale na tych znajdujących się w półcieniu głóg także sobie poradzi. Jest to roślina mrozoodporna.
Drzewo
Głóg w zależności od odmiany jest ciernistym krzewem lub niewysokim drzewem. W przypadku jego uprawy należy pamiętać o tym, że sadzonki powinny być umieszczone od razu w docelowym miejscu, gdyż roślina ta nie lubi być przesadzana ze względu na swój głęboki system korzeniowy. Głóg można śmiało sadzić nie tylko w przydomowym ogródku, ale także w miastach. Jest on odporny na mrozy, suszę i miejskie zanieczyszczenia.
Kwiat
Kwiaty głogu są nieduże; zwykle białe, ale mogą mieć różowe zabarwienie, zbiera się je na przełomie maja i czerwca.
Liście
Liście głogu są pojedyncze, ząbkowane lub klapowane.
Owoce
Owoce głogu są pozorne, najczęściej koloru czerwonego. Są dojrzałe i zbiera się je we wrześniu.
Choroby
Głóg jest rośliną mało odporną na choroby. Jest podatny na infekcje grzybowe i bakteryjne. Smak ich liści bardzo lubią szkodniki w postaci mszyc, gąsienic motyli czy przędziorków. Najbardziej odpornym gatunkiem na choroby jest głóg szkarłatny.
Pielęgnacja
Głóg nie wymaga jakiejś specjalnej pielęgnacji, jeśli w przypadku konkretnego gatunku zostaną spełnione jego wymagania siedliskowe. Tak naprawdę to roślina ta nie wymaga ze strony człowieka żadnej interwencji. Zabiegi pielęgnacyjne służą do poprawienia wyglądu i kondycji krzewu.
W przypadku gatunków tracących na zimę liście, należy pamiętać o zasileniu rośliny kompostem na wiosnę. Podobnie zresztą jak o usunięciu suchych/uszkodzonych/chorych pędów. Dzięki cięciom możliwe jest pobudzenie krzewu do bardziej obfitego kwitnienia.
Głóg – właściwości
Owoce głogu są bogate w kwasy organiczne, takie jak np. kwas kawowy, cytrynowy, winowy czy ursolowy. Nie brakuje w nich także węglowodanów, glikozydów, fitosteroli, choliny i jej pochodnych oraz kwercetyny i szeregu innych substancji aktywnych o prozdrowotnym działaniu na ludzki organizm. W owocach głodu znajdziemy także pierwiastki śladowe, w tym żelazo, magnez, cynk i miedź. Głóg jest źródłem witamin – A, B, C i PP. Unikatowy skład owoców tej rośliny sprawia, że znalazły one szerokie zastosowanie w medycynie, a szczególnie w leczeniu chorób sercowo -naczyniowych. W zależności od gatunku głogu, owoce są wykorzystywane także do celów spożywczych i technicznych ze względu na sporą zawartość olejów tłuszczowych.
Tak duża obecność przeróżnych składników bioaktywnych sprawia, że głóg wykazuje szereg właściwości leczniczych. Ułatwia on przebieg procesów detoksykacyjnych, hamuje proces starzenia się komórek i zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. Zawarte w głogu flawonoidy okazują się pomocne przy schorzeniach dróg moczowych i bólach menstruacyjnych. Obecność błonnika zapobiega zaparciom i poprawia trawienie.
Działanie i zastosowanie głogu
Głóg działa przeciwskurczowo, moczopędnie, antyoksydacyjnie, przeciwzapalnie i antybakteryjnie. Poprawia on krążenie, redukuje poziom cholesterolu we krwi, wspomaga pracę układu sercowo-naczyniowego, zwiększa aktywność enzymów wątrobowych, wzmacnia odporność organizmu i usprawnia funkcjonowanie układu trawiennego. Głód pomaga przy bolesnych miesiączkach, infekcjach dróg moczowych, chorobach wieku starczego, nerwicy, zaparciach, chorobach serca, nerwobólach, nadciśnieniu, obniżonej odporności, stresie i bezsenności.
Głóg ma wiele zastosowań – jako krzew może pełnić funkcję żywopłotu lub ozdoby ogrodowej. Owoce tej rośliny wykorzystywane są w kuchni oraz w przemyśle farmaceutycznym i spożywczym. Z kwiatów można przygotować odwar, a ze świeżych owoców konfitury, wino czy nalewkę.
Choroby serca
Głóg jest wykorzystywany przede wszystkim przy chorobach serca ze względu na związki flawonoidowe zawarte w owocach i kwiatach tej rośliny. Wykazują one działanie rozkurczowe na naczynia wieńcowe serca, dzięki czemu mięsień ten jest lepiej dotleniony. Tym samym dolegliwości bólowe i uczucie duszności ustępują. Procyjanidyny obecne w głogu zmniejszają ciśnienie krwi, redukują dolegliwości bólowe i zawroty głowy. Substancje aktywne w głogu rozszerzają naczynia krwionośne, co jest niezwykle pomoce przy chorobie wieńcowej i innych zaburzeniach układu krążenia oraz po przebytym zawale.
Skutki uboczne i przeciwwskazania
Głóg nie powinien być stosowany przy złożonych problemach z sercem oraz przez osoby z niedociśnieniem. Stosowany w zalecanych dawkach jest całkowicie bezpieczny dla zdrowia i nie wywołuje szkodliwego działania ubocznego. Głóg może wykazywać interakcje z niektórymi lekami.
Jak stosować głóg i w jakich ilościach?
Suszony kwiatostan głogu może być jak najbardziej używany do przyrządzenia smacznej i zdrowej herbaty. Taki napar wspomaga pracę serca i krążenie oraz pozwala utrzymać optymalne ciśnienie krwi. Po herbatkę z głogu warto sięgać także w przypadku stanu niepokoju, nerwowości i problemów z zasypianiem. Jeśli ktoś nie jest uczulony na głóg, to jak najbardziej może codziennie spożywać napar przygotowany z jednej saszetki.
Na rynku dostępne są także różnego typu preparaty z głogiem. Apteczne półki wręcz uginają się pod tabletkami zawierającymi ekstrakty z głogu czy też kapsułkami ze sproszkowaną rośliną. Związki znajdujące się w głogu wzmacniają naczynia krwionośne i wykazują działanie rozkurczowe. Preparaty zawierające głóg polecane są osobom borykającym się z chorobami serca, miażdżycą, nadciśnieniem i nowotworami oraz chcących wzmocnić swój układ odpornościowy. Warto też po nie sięgać w okresie wzmożonego napięcia nerwowego i stanach łatwego męczenia się. W przypadku tabletek należy stosować je w ilości zalecanej przez producenta. Zwykle jest to od jednej do dwóch tabletek trzy razy dziennie przed lub w takcie posiłku. Ilość zalecanej dziennej dawki zależna jest tak naprawdę od stężenia substancji aktywnych w tabletce.
Głóg dostępny jest również w formie nalewki, która świetnie sprawdza się w przypadku początkowego stadium niewydolności serca, nadciśnienia, zaburzeń krążenia i dolegliwości na tle nerwowym. Bardzo ważne jest to, aby nalewkę zawsze stosować w formie rozcieńczonej. Można ją przyjmować nawet kilka razy dziennie i długotrwale.
Przepisy z głogiem
Owoce głogu można nie tylko jeść na surowo i robić z nich przetwory w postaci konfitur, ale także wykorzystać do zrobienia wina czy nalewki.
Nalewka głogowa
Nalewki są nieocenione ze względu na swoje wspaniałe właściwości prozdrowotne i z całą pewnością warto mieć je w spiżarni, szczególnie tę z głogu. Ma ona zbawienny wpływ na nasz organizm, a jej przygotowanie nie jest w żaden sposób skomplikowane. Najlepiej byłoby przyrządzić taką nalewkę ze świeżych owoców głogu, z rośliny która rosła z dala od przemysłowych zanieczyszczeń. Oczywiście nalewkę z głogu można także kupić gotową, ale wówczas warto zwrócić szczególną uwagę na skład i to, czy owoce pochodziły z upraw ekologicznych. Mówi się nawet, że nalewka z głogu jest naturalnym remedium na wiele dolegliwości, dlatego też warto mieć ją zawsze pod ręką.
W przypadku nalewki własnej roboty ważne jest, aby użyć do jej przegotowania owoców zebranych po pierwszych przymrozkach. Taka nalewka oczywiście nie będzie od razu gotowa i swoje musi przeleżakować. Zasada jest taka, że im nalewka dłużej stoi, tym ma lepszy smak i skuteczniejsze działanie. Zaleca się pozostawić ją na co najmniej osiem miesięcy, a najlepiej na cały rok – wówczas będzie najbardziej wartościowa i najsmaczniejsza.
Do przygotowania nalewki głogowej potrzebować będziemy: kilograma dojrzałych owoców głogu, 800 ml spirytusu, ½ kg cukru, 8 goździków, laskę cynamonu, skórkę z całej cytryny, 800 ml wody.
Wykonanie: owoce wsypujemy do dużego słoja, po czym zalewamy je spirytusem wymieszanym ze szklanką wody. Całość szczelnie zakrywamy i odstawiamy na pół miesiąca. Bardzo ważne jest to, aby każdego dnia pamiętać o potrząsaniu słojem, a po upływie dwóch tygodni można przejść do kolejnego etapu. Należy zagotować pozostałą część wody z przepisu, po czym dodać do niej przyprawy i cukier, a następnie gotować całość przez kilka minut. Podczas gotowania wytworzy się piana, którą należy zdjąć. Teraz można przystąpić do zlania alkoholu z owoców i wlania go do powstałego syropu, po czym dokładnie wymieszać całość. Dalej wlewamy całość jeszcze raz do słoja, zamykamy i odstawiamy na trzy dni, aż składniki ładnie się ze sobą połączą i przegryzą. Na koniec nalewkę należy przefiltrować i porozlewać do wyparzonych wcześniej butelek. Najlepiej jest ją przechowywać w chłodnym i zaciemnionym miejscu. Nalewka jest bardzo trwała i może nam służyć przez długi okres czasu.
Wino z głogu
Wino można przyrządzić na wiele sposobów, używając do tego najróżniejszych składników. Na uwagę z pewnością zasługuje wino z głogu o niezwykłym smaku i aromacie. Taki wyborny trunek o wyjątkowych właściwościach prozdrowotnych można przygotować w swoim domowym zaciszu. Wystarczy, że uda nam się zebrać dojrzałe owoce głogu po pierwszych przymrozkach. Do tego potrzebna będzie jeszcze woda i cukier oraz matka drożdżowa i pożywka dla drożdży. Warto od razu zaznaczyć, że samodzielne przygotowanie takiego wina jest wieloetapowym zadaniem, które wymaga cierpliwości. Zanim uda nam się uzyskać pożądany efekt, przyjdzie nam poczekać co najmniej rok. Jak powszechnie wiadomo, im wino bardziej dojrzałe, tym smaczniejsze.
Składniki potrzebne do przygotowania domowego wina z głogu: 5 kg dojrzałych owoców głogu, 10 l przegotowanej wody, 4 opakowania kilogramowego cukru, matka drożdżowa i pożywka dla drożdży. Do tego oczywiście potrzebny będzie także sprzęt winiarski.
Wykonanie: dokładnie oczyszczone i osuszone owoce głogu zgniatamy w naczyniu, po czym przesypujemy do balona winiarskiego (należy pamięć o usunięciu także resztek kwiatostanów). Owoce zalewamy przegotowaną i ostudzoną wodą, po czym dodajemy matkę drożdżową wraz z pożywką dla drożdży. Na koniec balon należy zamknąć korkiem, pozostawiając w nim rurkę fermentacyjną. Całość pozostawiamy na trzy dni, po czym dodajemy do mieszkanki trzy kilogramy cukru. W przypadku wina zasada jest taka, że im więcej cukru do niego dodamy, tym będzie ono mocniejsze. Jeśli zatem komuś zależy na mocniejszym trunku, to zgodnie ze swoimi potrzebami należy zwiększyć ilość cukru podanego w przepisie.
Naszą mieszankę pozostawiamy w spokoju przez tydzień, po czym odcedzamy z niej moszcz głogowy. Nastaw należy przelać do osobnego naczynia. Bardzo ważne jest to, aby dobrze wygnieść moszcz. Następnie przelewamy wino ponownie do balonu i zostawiamy na miesiąc, aby dojrzewało. Kolejnym krokiem jest ściągnięcie wina znad osadu. Jeśli chodzi o nastaw, to jego przygotowanie tak naprawdę zależy od czasu stygnięcia syropu. Wino będzie natomiast gotowe do spożycia dopiero po około dwunastu miesiącach.
