Mydlnica lekarska jest dziko rosnącą w Polsce rośliną, należącą do rodziny goździkowatych, którą spotkać można głównie na terenach nizinnych. Poza terytorium naszego kraju porasta obszary, na których panuje klimat umiarkowany lub zbliżony do umiarkowanego, przede wszystkim w Europie, Azji oraz północnej Afryce. Z uwagi na ozdobny charakter kwiatów, a także właściwości lecznicze i kosmetyczne, chętnie uprawiana jest w przydomowych ogródkach.
Już sama nazwa tej rośliny wskazuje na jej pierwotne zastosowanie. Mydlnica kojarzy się bowiem z mydleniem, mydłem – i bardzo słusznie. Była wykorzystywana już wiele wieków temu jako detergent, gdy nie znane było jeszcze mydło. Mydlnica lekarska, była wówczas stosowana do odtłuszczania wełny, a napar z jej kłącza używano do mycia, kąpieli czy prania. W dzisiejszych czasach jej zastosowanie pozostaje głównie kosmetyczne, choć coraz częściej służy również jako środek o działaniu leczniczym.
Biologia i uprawa
Mydlnica lekarska jest rośliną niewielkich rozmiarów, która dorasta do 80 cm wysokości. Pod ziemią posiada długie, rozgałęzione kłącza wraz z korzeniami, które stanowią surowiec wykorzystywany do produkcji preparatów kosmetycznych czy zielarskich. Roślina ta cechuje się także pięknymi, delikatnymi, białymi lub różowymi kwiatkami. Mydlnica kwitnie od czerwca do września, a jej nasiona rozsiewane są głównie przez wiatr. Co ciekawe, zapylana jest przez motyle nocne – ćmy, ponieważ dopiero po zmroku wydziela przyjemny, słodki zapach, który wabi liczne owady.
Zioło to nie jest specjalnie wymagające w uprawie, co potwierdza fakt, że często można je spotkać w ogródkach, gdzie pełni głównie funkcję ozdobną. Jeśli zdecydujemy się na jego uprawę, powinniśmy wiedzieć, że gatunek ten preferuje miejsca nasłonecznione lub delikatnie zacienione. Najlepiej rośnie na ziemiach żyznych, wilgotnych oraz przepuszczalnych. Należy unikać sadzenia mydlnicy w pobliżu zbiorników wodnych ze zwierzętami hodowlanymi, gdyż nasiona, jakie posiada, są dla nich trujące. W celu otrzymania lepszych efektów uprawy, zaleca się zachowanie minimum półmetrowych odstępów między kolejnymi sztukami rośliny. Młode okazy możemy w prosty sposób uzyskać poprzez podział jej podziemnych części, który wykonujemy jesienią. Mydlnica lekarska na większą skalę uprawiana jest z nasion, które wysiewamy bezpośrednio do gleby na wiosnę. Jeśli pozwolimy na przekwitnięcie rośliny i wytworzenie torebek nasiennych, mydlnica wysieje się sama, dlatego też należy kontrolować jej rozrastanie się.
Jako surowiec lekarski wykorzystywane są przede wszystkim kłącza rośliny, ale także liście, łodygi oraz kwiaty. Wszystkie części mydlnicy lekarskiej należy zbierać jesienią. Kwiaty oraz liście pozostawiamy w całości, natomiast korzenie powinniśmy pokroić w plasterki. Najlepsze efekty uzyskamy powolnym suszeniem w miejscach nasłonecznionych.
Mydlnica lekarska: właściwości
Mydlnica lekarska to niewielka rozmiarami roślina o wielkiej mocy. Swoje właściwości zawdzięcza przede wszystkim obecności w jej kłączach saponin – substancji o działaniu moczopędnym, przeciwzapalnym, przeciwbakteryjnym oraz przeciwgrzybiczym.
Oprócz licznych właściwości leczniczych, saponiny cechuje bardzo wysoka zdolność do obniżania napięcia powierzchniowego roztworów wodnych, co skutkuje wytwarzaniem obfitej i stabilnej piany. Zjawisko to jest powszechnie wykorzystywane w przemyśle chemicznym – do produkcji środków piorących, detergentów czy gaśnic pianowych.
Ponadto kłącze mydlnicy lekarskiej zawiera inne związki wpływające na jej właściwości, takie jak węglowodany, glikozydy, tłuszcze czy sole mineralne zasobne w wapń, żelazo oraz mangan.
Działanie i zastosowanie
To drogocenne zioło jest coraz częściej wykorzystywane w wielu mieszankach ziołowych, których zadaniem jest pobudzenie przemiany materii oraz leczenie rozmaitych schorzeń skórnych, związanych z zaburzeniami metabolizmu.
Na kaszel
Mydlnica lekarska stosowana wewnętrznie stanowi środek pobudzający odruch kaszlu, a także zwiększający produkcję śluzu w drogach oddechowych. Stosowana jest także w przewlekłych oraz ostrych nieżytach górnych dróg oddechowych, takich jak trudności w oddychaniu, zapalenie tchawicy czy suchy kaszel z gęstą i skąpą wydzieliną. Czasami ziele to stosuje się wspomagająco w astmie oskrzelowej oraz pylicy.
Układ pokarmowy
Roślina ta, przyjmowana w odpowiednich ilościach, wykazuje pozytywny wpływ na układ pokarmowy człowieka, ponieważ wspomaga funkcje wydzielnicze żołądka, wątroby oraz trzustki. Z uwagi na zawartość związków o charakterze naturalnych detergentów, emulguje tłuszcze i ułatwia ich trawienie. Wspomaga także wchłanianie trudno przyswajalnych pierwiastków oraz związków, takich jak sole wapnia czy żelaza. Zastosowanie mydlnicy w postaci naparu na bazie suszu z jej kłączy, obniża poziom szkodliwego cholesterolu.
Stosowanie w kosmetyce
Mydlnica lekarska jako zioło jest stosowana przede wszystkim zewnętrznie. W formie kąpieli czy nasiadówek wspomoże leczenie chorób kobiecych. Zastosowana na skórę w postaci okładów czy przemywań jest bardzo przydatna w leczeniu egzem, trądziku, różnych chorób skóry przebiegających ze świądem oraz łojotokowego zapalenia skóry. Ciepłe kąpiele z dodatkiem odwaru z mydlnicy łagodzą zmiany łuszczycowe oraz wspomagają leczenie chorób reumatycznych.
Żele do twarzy
Roślina ta jest składnikiem żeli i pianek do mycia twarzy, szyi oraz dekoltu. Zazwyczaj w składzie takich preparatów znajdują się także wyciągi z innych ziół, takich jak szałwia, melisa, oczar wirginijski czy nagietek. Żele na bazie mydlnicy lekarskiej oczyszczają skórę twarzy, przywracając jej zdrowy wygląd, a także wspomagają gojenie się ranek, zaczerwień oraz podrażnień. Regularne stosowanie żelu z tego zioła zmiękcza skórę, a przede wszystkim reguluje ilość wydzielanego łoju, przez co szczególnie jest polecana osobom posiadającym cerę tłustą czy mieszaną.
Żele do higieny intymnej
Mydlnicę lekarską, obok kory dębu czy babki lancetowatej, często można znaleźć w składzie żeli do higieny intymnej. Wzmacniają one barierę ochronną naskórka, chronią przed rozwojem drobnoustrojów chorobotwórczych oraz wspomagają utrzymanie właściwego pH ciała. Kosmetyki te skierowane są szczególnie do osób ze skórą wrażliwą, a także skłonną do stanów zapalnych.
Mydła
Mydła wykonane na bazie mydlnicy są często stosowane, ponieważ bardzo dobrze pienią się, nie powodując podrażnień skóry oraz pomagają usunąć uporczywe plamy z tkanin. Ich właściwości nadają skórze miękkość i gładkość oraz ściągają rozszerzone pory. Mydło z mydlnicy lekarskiej polecane jest do pielęgnacji każdego rodzaju cery, także trądzikowej i problematycznej, dzięki niealergizującemu oraz antybakteryjnemu działaniu.
Szampony ziołowe z mydlnicą
Szampony z wyciągiem z mydlnicy to najczęściej produkty ziołowe, powstałe w wyniku połączenia ekstraktów z różnych roślin posiadających działanie przeciwgrzybicze, antybakteryjne, oczyszczające, przeciwzapalne oraz odczulające. Szampony te posiadają jednak specyficzny, ziołowy zapach, który nie każdemu odpowiada. Działanie szamponów tego rodzaju może ograniczyć wydzielanie łoju przez skórę głowy, zmniejszając przetłuszczanie się włosów. Kosmetyki te przyczyniają się także do ograniczenia wypadania włosów oraz eliminowania problemu łupieżu.
Pomagają przywrócić włosom blask, a także wygładzić ich strukturę. Jeżeli nasza skóra potrzebuje naprawdę hypoalergicznej pielęgnacji, bez zbędnych silikonów i parabenów, warto zrobić kosmetyki samemu, których świetną bazą będzie odwar z mydlnicy. Najprostszy szampon do mycia włosów możemy bowiem uzyskać, gdy połączymy ze sobą glicerynę, odwar z mydlnicy oraz napar z wybranego zioła, na przykład pokrzywy czy szałwii – w zależności od potrzeb włosów. Niektórzy polecają dodać do szamponu kilka kropel soku z cytryny.
Płukanka do włosów
W celu odświeżenia, wzmocnienia oraz odżywienia włosów możemy zastosować również płukankę do włosów, którą możemy wykonać samodzielnie w domu. W tym celu dwie łyżki suszu z korzeni tej rośliny powinniśmy zalać dwiema szklankami chłodnej wody, a następnie całość powoli doprowadzić do wrzenia. Wywar powinien być gotowany powoli, przez około 5 – 10 minut. Po ostudzeniu, tak powstałym odwarem opłukujemy włosy, rozprowadzając go delikatnie po całej skórze głowy.
Zastosowanie kulinarne
Chociaż roślina ta nie należy do najczęściej stosowanych ziół w polskiej kuchni, to bywa czasami wykorzystywana jako „tajemny składnik” wielu receptur. Dodanie mydlnicy do piwa powoduje jego znacznie lepsze pienienie się. Ponadto jej piękne kwiaty, które często zdobią przydomowe rabaty czy zakątki ziołowe, dodawane są do przyozdabiania sałatek owocowych, gdyż wzmacniają ich zapach.
Inne zastosowania
Właściwości emulgujące wyciągów z tej rośliny stosowane są w przemyśle spożywczym do produkcji chałwy. To właśnie mydlnicy ten słodki przysmak zawdzięcza swój charakterystyczny posmak. Mydlnica dodawana jest także do wypieków kuchni Bliskiego Wschodu.
W domu mydlnicę lekarską możemy wykorzystać do ekologicznego prania ręcznego, gdyż w jej odwarze dużo łatwiej wywabić plamę bez potrzeby dodawania płynu ani proszku do prania. Możemy na jej bazie umyć także podłogi oraz różne domowe powierzchnie, dodając do odwaru kilka kropel ulubionego olejku eterycznego.
Przeciwwskazania i skutki uboczne
Saponiny będące głównym składnikiem tej leczniczej rośliny, działają drażniąco na błony śluzowe żołądka i jelit, dlatego przyjmowanie mydlnicy powinno zostać skonsultowane z lekarzem. W przypadku stosowania gotowych preparatów, nie należy przekraczać zalecanej na opakowaniu dawki, ponieważ mydlnica lekarska spożywana w nadmiarze powoduje nudności, biegunkę czy wymioty. Spożycie jej przez zwierzęta, a także znaczne przedawkowanie u ludzi, może skutkować zatruciem organizmu. Zaleca się także nie stosować tego zioła w przypadku wrzodów żołądka i przy krwawieniach z układu trawiennego, a więc przy wszelkich problemach z właściwym stanem błon śluzowych. Odradza się także jej stosowanie w okresie rekonwalescencji po zabiegach operacyjnych.
Nie są znane badania określające wpływ mydlnicy lekarskiej na kobiety w czasie ciąży i podczas karmienia piersią, dlatego nie zaleca się stosowania tego ziela!
Opinie
Osoby młode stosując płukanki na bazie tej wyjątkowej rośliny, szczególnie doceniają wyraźną poprawę w zmaganiach z nadmiernie przetłuszczającymi się włosami, które często dokuczają młodzieży w okresie dojrzewania. Jednocześnie odtłuszczają one także całą skórę głowy, nie naruszając naszej naturalnej bariery ochronnej naskórka. Szampony ziołowe zawierające w swoim składzie mydlnicę lekarską, zyskują uznanie także alergików oraz osób z wrażliwą skórą głowy, ponieważ likwidują łupież czy swędzenie głowy, towarzyszące używaniu szamponów drogeryjnych, zawierających zbędne dodatki.
Cena
Mydlnicę lekarską można nabyć w stacjonarnych sklepach zielarskich, a także w sklepach internetowych ze zdrową żywnością. Ziołowe mieszanki oraz kosmetyki z wyciągiem z tej rośliny są dostępne również w aptekach. Przed wprowadzeniem zioła jakim jest mydlnica lekarska do codziennej diety, powinniśmy skonsultować się z lekarzem oraz dokładnie zapoznać z ewentualnymi skutkami ubocznymi oraz przeciwwskazaniami.
Opakowanie korzenia ciętego mydlnicy lekarskiej o wadze 50g kosztuje około 5 zł, a naturalne mydła wykonane na bazie tej rośliny możemy dostać za 11 – 15 zł. Ceny żeli do mycia twarzy wahają się od 10 do 12 zł, w zależności od producenta. W podobnej cenie możemy nabyć także szampony ziołowe, za które musimy zapłacić kilkanaście złotych.
