RZS – objawy, leczenie i dieta

Coraz więcej osób dotyka reumatoidalne zapalenie stawów, któremu towarzyszy wiele nieprzyjemnych dolegliwości. Oprócz bólu trzeba liczyć się także z ograniczeniami ruchowymi, sztywnością stawów, obrzękami czy deformacjami stawów. Bardzo ważne jest, aby schorzenie to zostało jak najszybciej zdiagnozowane i by wprowadzono odpowiednie leczenie. Wówczas pacjent ma szansę na zachowanie swojej sprawności ruchowej oraz branie aktywnego udziału w życiu codziennym, społecznym i zawodowym. Nieleczone RZS może przyczynić się nie tylko do wystąpienia poważnych powikłań, ale wręcz do niepełnosprawności. Co przyczynia się do rozwoju tego schorzenia, jak się je leczy i w jaki sposób chory może sobie pomóc?

Przyczyny

Reumatoidalne zapalenie stawów określane jest w skrócie RZS lub gośćcem. Jest to choroba reumatyczna o podłożu autoimmunologicznym, co oznacza, że organizm, a dokładniej układ odpornościowy, zaczyna niszczyć swoje własne komórki. To z kolei przyczynia się do rozwoju najróżniejszych schorzeń. Przyczyny powstawania tego schorzenia nie są jeszcze do końca znane; w reumatoidalnym zapaleniu stawów objęty chorobą zostaje najczęściej układ ruchu – w początkowym stadium głównie stawy rąk i nóg, a następnie wszystkie stawy. Niektórzy twierdzą, że jedną z predyspozycji do zachorowania na RZS są czynniki genetyczne. Obserwuje się także większy odsetek zachorowalności u kobiet – RZS dotyka je trzykrotnie razy częściej niż mężczyzn. W grupie zwiększonego ryzyka znajdują się osoby pomiędzy 30. a 50. rokiem życia, palące papierosy, zakażone wirusem różyczki, borykające się z paradontozą czy też zarażone bakterią Porphyromonas gingivalis.

Oprócz obciążenia dziedzicznego przyczyną RZS może być także defekt układu odpornościowego. U niektórych do rozwoju reumatoidalnego zapalenia stawów dochodzi na skutek przeżycia silnego stresu. Niektóre bakterie i wirusy także mogą zainicjować reakcję zapalną.

Reumatoidalne zapalenie stawów: objawy

Reumatoidalne zapalenia stawów można rozpoznać po bólu i sztywności stawów. Na początku zmianami zostają objęte małe i średnie stawy znajdujące się w kończynach – rękach i stopach. W niektórych przypadkach już we wczesnym stadium RZS może zostać zaatakowany staw barkowy czy kolanowy. Chorzy zaczynają uskarżać się na poranną sztywność stawów, która ma miejsce po dłuższym okresie ich nieużywania, czyli przede wszystkim po nocnym wypoczynku. RZS towarzyszy również obrzęk wynikający z przerostu błony maziowej w chorobowo zmienionym stawie. Kolejnym objawem tego schorzenia jest ograniczona ruchomość w stawach objętych stanem zapalnym oraz wystąpienie deformacji stawowych w przypadku zaawansowanego stadium reumatoidalnego zapalenia stawów.

Symptomy RZS nie obejmują tylko stawów, bardzo często pojawiają się guzki reumatoidalne nad chorymi stawami. Ma to miejsce przede wszystkim na wyprostowanej stronie zmienionego chorobowo stawu. Zdarza się nawet tak, że guzki reumatoidalne ulokują się w płucach czy mięśniu sercowym. Kolejnym objawem jest nadmierna suchość skóry i zespół suchego oka, do którego dochodzi na skutek uszkodzenia gruczołów łzowych; zmiany zapalne mogą objąć także naczynia krwionośne. Reumatoidalne zapalenie stawów objawia się także chronicznym zmęczeniem, ubytkiem masy ciała, gorszym samopoczuciem, tkliwością stawu na ucisk, uczuciem suchości w jamie ustnej, gorączką i stanami podgorączkowymi – mogą wystąpić objawy sercowe i nerwowe. Do zmian pozastawowych zalicza się także zespół kanału nadgarstka, osteoporoza, problemy z widzeniem, zapalenie opłucnej, śródmiąższowe zapalenie płuc, zaburzenia czucia, niedowład kończyn, zaburzona praca nerek i zaburzenia hematologiczne (np. niedokrwistość).

RZS u dzieci i młodzieży

U dzieci i nastolatków poniżej 16 roku życia stwierdza się młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, które jest schorzeniem o charakterze przewlekłym. Początkowe objawy tej choroby często są niespecyficzne, co utrudnia postawienie prawidłowej diagnozy. Najczęściej MIZS obejmuje duże stawy i wiąże się z symptomami w postaci obrzęku, bolesności i ograniczeń ruchowych.

Badania

Oprócz objawów opisanych przez pacjenta, RZS rozpoznaje się na podstawie wyników badań laboratoryjnych i obrazowych. Do wykonywanych badań zalicza się czynnik reumatoidalny i anty-CCP. Wykrycie przeciwciała przeciwko cyklicznemu cytrulinowanemu peptydowi niemalże zawsze oznacza reumatoidalne zapalenie stawów. Jeśli wskaźniki RF i anty-CCP są wysokie, to świadczy to o ciężkiej postaci RZS, w przypadku której następuje szybkie niszczenie stawów i rozwój zmian pozastawowych. Sprawdza się także wskaźniki zapalne w postaci OB i CRP oraz zmiany w morfologii krwi. Na podstawie otrzymanych wyników można nawet ocenić aktywność schorzenia. Jeśli chodzi o badania obrazowe, to w przypadku podejrzenia reumatoidalnego zapalenia stawów wykonuje się zdjęcia radiologiczne rąk, stóp lub innych stawów. Przy RZS na zdjęciu RTG widoczne są zmiany w postaci obrzękniętych tkanek miękkich, zmniejszonej gęstość kości w okolicy zmienionego chorobowo stawu, ubytków kostnych, zwężonych szpar stawowych i deformacji stawów. Wykonywane są także rezonans magnetyczny i ultrasonografia w początkowym stadium choroby oraz tomografia komputerowa.

RZS: Leczenie

Medycyna konwencjonalna leczy reumatoidalne zapalenie stawów w oparciu o stopień zaawansowania schorzenia. Oprócz farmakologii stosuje się także fizjoterapię i rehabilitację. Kompleksowe leczenie obejmuje również terapię psychologiczną i edukacyjna. W niektórych przypadkach konieczne jest zastosowanie leczenia chirurgicznego. Terapia farmakologiczna polega głównie na przepisywaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Celem leczenia jest zredukowanie objawów schorzenia takich jak ból i obrzęk. Sięga się również po kortykosteroidy w celu złagodzenia stanu zapalnego, leki przeciwbólowe i leki biologiczne. Do leków niebiologicznych zalicza się: metotreksat, eflunomid, sulfasalazynę i sole złota. Natomiast stosowanymi lekami biologicznymi są: adalimumab, etanercept, infliksymab, certolizumab, golimumab, abatacept, tocilizumab, rytuksymab i chlorochina. W celu zahamowania/spowolnienia procesu niszczenia stawów wdraża się leki modyfikujące przebieg choroby. Jeśli chodzi o leczenie chirurgiczne, to wymienić można zabiegi, takie jak synowektomia (wycięcie przerośniętej błony maziowej) i endoprotezoplastyka (wszczepienie sztucznego stawu).
Leczenie RZS obejmuje leczenie miejscowe, które dotyczy bezpośrednio zajętego stawu. Wykonywane są punkcje stawu, zabiegi usuwające zmienioną błonę maziową, zabiegi korekcyjno-rekonstrukcyjne, endoprotezowanie, artrodeza i odbarczenie zespołu cieśni kanału nadgarstka. Konwencjonalne leczenie reumatoidalnego zapalenia stawów może zmniejszyć i zahamować objawy niszczenia stawów, ale nie jest ono w stanie cofnąć powstałych przez to schorzenie zniszczeń, ani też całkowicie wyleczyć pacjenta z RZS.

Naturalne sposoby na reumatoidalne zapalenie stawów

Dieta i ruch to podstawa, jeśli chodzi o niefarmakologiczne leczenie reumatologicznego zapalenia stawów. Pomocne przy RZS okazują się być krótkie głodówki w postaci parodniowych postów opartych na niskokalorycznych i odżywczych sokach owocowo-warzywnych. Warto także wesprzeć się ziołami.

Gościec a dieta

Dieta ma ogromne znaczenie w przypadku osób borykających się z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Kluczowe jest oparcie swojego jadłospisu na produktach przeciwzapalnych. Dieta jest bardzo dużym wsparciem przy leczeniu. Godna polecenia jest chociażby dieta śródziemnomorska, która, już po trzech miesiącach stosowania, jest w stanie zahamować rozwój RZS i poprawić ogólną kondycję organizmu. W diecie przeciwzapalnej powinny znaleźć się produkty zawierające kwasy omega-3, a zostać ograniczone te z kwasami omega-6 o prozapalnym działaniu. Najlepiej jest sięgnąć po dobrej jakości suplement diety z kwasami omega-3, gdyż trudno jest uzyskać prawidłową ich proporcję względem kwasów tłuszczowych omega-6. W RZS bardzo ważne jest to, aby nie dopuścić do nadwagi i otyłości, które bardzo obciążają stawy i mogą nawet prowadzić do zaniku mięśni. Nie można również zapomnieć o właściwej podaży wapnia i witaminy D, których niedobór w diecie znacząco przyspiesza rozwój osteoporozy.

Dieta przy RZS powinna opierać się przede wszystkim na produktach pochodzenia roślinnego, możliwie jak najmniej przetworzonych. Do tego należy włączyć tłuste ryby, takie jak łosoś i makrela. Można spożywać także drób, oliwę z oliwek, fermentowane produkty mleczne i pełnoziarniste oraz kasze. W diecie nie może zabraknąć kilku porcji warzyw i owoców każdego dnia – co najmniej pół kilograma dziennie. Zaleca się spożywać orzechy i nasiona oraz rośliny strączkowe; wyeliminować trzeba zaś żywność wysokoprzetworzoną i ograniczyć spożycie mięsa. W odstawkę powinny odejść dania gotowe i instant, fast foody, sklepowe słodycze, wyroby cukiernicze i chipsy oraz wszystkie inne produkty zawierające tłuszcze trans. Nie powinno się także stosować wysokiej temperatury podczas obróbki termicznej. Polecane są diety bezglutenowe, wegetariańskie i wegańskie.

Zioła

Zioła są niezwykle pomocne przy wielu dolegliwościach i schorzeniach. Przy reumatoidalnym zapaleniu stawów także warto zainteresować się ziołolecznictwem. Jest wiele roślin, które mają dobroczynny wpływ na stawy i kości. Dziurawiec skutecznie redukuje nerwobóle, a hakorośl jest wręcz polecana przy RZS. Pokrzywa zwyczajna ma działanie przeciwgośćcowe, skrzyp polny działa przeciwzapalnie i przeciwobrzękowo podobnie jak wiązówka błotna, a mniszek lekarski, oprócz działania przeciwzapalnego i przeciwbólowego wykazuje także działanie przeciwreumatyczne. Polecana jest także wierzba biała, łopian większy, nawłoć pospolita i majeranek przy chorobach i bólach reumatycznych. Żywokost lekarski, oprócz działania przeciwzapalnego, działa także regenerująco na chrząstki i kości. Fiołek trójbarwny, oprócz właściwości przeciwzapalnych ma też działanie przeciwwysiękowe. Polecanymi ziołami przy RZS są rdest ptasi, gorczyca biała, bez czarny, jarzębina, arcydzięgiel litwor i brzoza biała.

Ćwiczenia i rehabilitacja

Ćwiczenia przy RZS są niezwykle istotnym elementem w leczeniu i z całą pewnością nie należy rezygnować z uprawiania sportu. Jest wiele rodzajów ćwiczeń i aktywności fizycznych, które są wręcz wskazane przy reumatoidalnym zapaleniu stawów. Tym bardziej, że schorzenie to nie dotyka wyłącznie starszych osób, ale nawet te młode i aktywne fizycznie. Nie trzeba rezygnować ze swoich pasji sportowych, ale dostosować aktywność do stopnia zaawansowania choroby (źródło: www.gov.pl). Można nawet ćwiczyć na siłowni, w zależności od tego, które stawy zostały dotknięte RZS. Chociaż przy schorzeniu tym występuje szybsza męczliwość, to jednak wystarczy robić częstsze i dłuższe przerwy na odpoczynek, aby zredukować zmęczenie. Dlaczego ćwiczenia i rehabilitacja są tak ważne? Otóż wpływają one korzystnie na zdrowie i poprawiają ogólny stan pacjenta borykającego się z RZS. Zostają usprawnione stawy, zmniejsza się ryzyko wystąpienia bolesnych przykurczów oraz wzmacniają się mięśnie. Oczywiście bardzo ważne jest to, aby dobór treningu był dobrze przemyślany w oparciu o stan i możliwości pacjenta. Ćwiczenia nie mogą przyczynić się do nadmiernego obciążenia stawów.

W przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów idealnie sprawdza się pływanie i ćwiczenia wykonywane w wodzie. Ruch w wodzie odciąża stawy i umożliwia wykonywanie ruchów w większym zakresie bez dolegliwości bólowych; taka aktywność fizyczna wręcz rozluźnia mięśnie. Polecaną aktywnością fizyczną przy RZS jest także nordic walking. Bardzo ważne jest, aby przed rozpoczęciem swojej przygody z chodem z kijkami, nauczyć się robić to poprawnie – najlepiej jest skorzystać z pomocy doświadczonego instruktora. Wówczas pacjenci mogą liczyć na odciążenie stawów. Istotną kwestia jest także to, aby wyposażyć się w specjalne obuwie z elastyczną podeszwą. Jazda na rowerze również będzie dobrym wyborem przy reumatoidalnym zapaleniu stawów, pamiętając o konieczności przybrania odpowiedniej pozycji ciała. Wysokość kierownicy i siodełka muszą zostać odpowiednio dopasowane; należy jeździć po równym lub lekko pagórkowatym terenie, w celu uniknięcia nadmiernych wstrząsów obciążających niepotrzebnie stawy. Połączeniem przyjemności z ruchem będzie taniec, do którego nie potrzeba niczego oprócz chęci. Sprawdzi się także pilates i joga. Dzięki nim możliwe będzie zwiększenie zakresu ruchów w stawach. Jest to także sposób na zrelaksowanie i wyciszenie się.

Ruch w przypadku RZS jest niezwykle ważny, ale są pewne aktywności fizyczne, których należy unikać. Zaliczają się do nich ćwiczenia siłowe w stawach, które objęte są stanem zapalnym. Ćwiczenia fizyczne nie są także zalecane przy ostrej fazie choroby, czyli z nasilonym stanem zapalnym w stawach.

Rehabilitacja reumatologiczna

Rehabilitacja przy RZS podejmowana jest wobec osób z niepełnosprawnością na skutek chorób zapalnych tkanki łącznej, zapaleń stawów wraz z kręgosłupem, mających skłonności do zapaleń stawów, schorzeń układu ruchu związanych z naturalnym zużywaniem się tkanek wraz z wiekiem, chorób kości, schorzeń układu ruchu o podłożu metabolicznym/dokrewnym i zespołu bólowego tkanek miękkich zlokalizowanych/uogólnionych. Celem rehabilitacji przy RZS jest zredukowanie dolegliwości bólowych oraz poprawienie zdolności poruszania się i wydolności krążeniowo- oddechowej. Ma ona na celu nie tylko zwiększenie samodzielności pacjenta w codziennym życiu, ale i poprawę stanu psychicznego. Rehabilitacja reumatoilogiczna pozwala na zwiększenie udziału chorego w życiu rodzinnym, społecznym i zawodowym.

Literatura

W sprzedaży dostępnych jest wiele pozycji dotyczących reumatoidalnego zapalenia stawów, które są godne uwagi. Książka pt. „Jak leczyć reumatoidalne zapalenie stawów” Jarosława Niebrzydowskiego wyjaśnia w przystępny sposób, jak należy prawidłowo leczyć RZS. Ciekawą pozycją jest także książka pt. „Reumatoidalne zapalenie stawów” autorstwa Bruckle Wolfgang. Oprócz opisu przyczyn, przebiegu choroby i jej powikłań znajdują się w niej liczne sposoby leczenia tego schorzenia przy wykorzystaniu wielorakich form terapii. Pozycją zawierającą informacje na temat stosowania odpowiedniej diety, suplementacji, ziół i antyoksydantów przy reumatoidalnym zapalaniu stawów jest książka pt. „Dbamy o stawy. Reumatoidalne zapalenie stawów” – Zoltan Rona. Z kolei książka pt. „Wczesne reumatoidalne zapalenie stawów” autorstwa Piotra Wilanda oparta jest nie tylko na najnowszych doniesieniach piśmiennictwa, ale i na własnych doświadczeniach autora. Na uwagę zasługuje również pozycja pt. „Skuteczne leczenie reumatyzmu. 3 naturalne kroki do zdrowych stawów polecane przez lekarza” – Michele Bender i dr Susan S. Blum.

---