Ogórecznik lekarski – właściwości, zastosowanie i uprawa
Ogórecznik lekarski jest jednoroczną, łatwą w uprawie rośliną zielarską o szerokim zastosowaniu. Pochodzi z Azji Mniejszej oraz Syrii, lecz od dawna rośnie także w basenie Morza Śródziemnego. W Polsce natomiast uprawiany jest przede wszystkim do celów leczniczych i kosmetycznych, ale również ozdobnych. Liście oraz łodygi ogórecznika mają kwaskowaty smak i aromat ogórka, który odmienia charakter wielu potraw i od którego pochodzi nazwa rośliny.
W Średniowieczu, ogórecznik lekarski był często wykorzystywany jako motyw zdobniczy. Tkano go na szarfach zakładanych przez rycerzy, gdyż uważano, że zioło to dodaje męstwa oraz odwagi. Co ciekawe, współczesne badania rzeczywiście potwierdzają związek ogórecznika z „odwagą” – działa bowiem na gruczoły, które wydzielają adrenalinę. Nosił on wówczas wiele nazw – pazyta, boracz czy ogrodna miodówka. Jego łacińska nazwa borago tłumaczy się dosłownie jako „ojciec potu”, co sugeruje napotne wykorzystanie tej rośliny.
Biologia i uprawa
Ogórecznik lekarski jest stosunkowo niską rośliną, gdyż dorasta do około 70 cm wysokości. Posiada dość grube, puste w środku, u góry rozgałęzione łodygi, które pokryte są bardzo drobnymi kolcami. Liście ogórecznika są zielone i szorstkie o eliptycznym kształcie oraz lekko spiczastym zakończeniu. Najpiękniejszą częścią rośliny są oczywiście duże, a jednocześnie delikatne kwiaty o kolorze nieba w pogodny dzień. Posiadają one biały środek oraz zebrane są w okazałe baldachogrona na szczycie łodygi. Liście oraz kwiaty ogórecznika posiadają także charakterystyczny zapach ogórka, który zwabia liczne owady zapylające. Z kwiatów rośliny powstają owoce – tak zwane rozłupki.
Ogórecznik kwitnie przeważnie od czerwca do sierpnia oraz jest on rośliną miododajną. Choć szczyt kwitnienia ogórecznika lekarskiego jest krótki, gdyż trwa około trzech tygodni, jest rekompensowany przez bardzo obfite nektarowanie. Wydajność miodowa rośliny to aż około 200 kilogramów z jednego hektara pożytku. Przekłada się to na zawartość 12 mg nektaru, który zawiera 44 – 77 % cukru, w jednym kwiecie ogórecznika. Jest to więc roślina idealna do uprawy w ogródkach znajdujących się przy pasiekach.
Tak jak wcześniej zostało wspomniane, ogórecznik lekarski nie ma dużych wymagań względem uprawy. Młode sadzonki rośliny są odporne na przymrozki oraz niekorzystne warunki atmosferyczne. Jego nasiona powinniśmy wysiewać wiosną lub jesienią na głębokości dwóch centymetrów. Bardzo często zdarza się, że ogórecznik sam się wysiewa, dlatego należy kontrolować jego rozrastanie się. Uprawa tej rośliny w bliskim sąsiedztwie truskawek lub poziomek znacznie poprawia ich wzrost. Ogórecznik zwabia liczne pszczoły, a posadzony w pobliżu ogórków, pomidorów czy melonów uprawianych w gruncie, zwiększa ich plon, a także chroni sąsiednie rośliny przed szkodnikami.
Ogórecznik lekarski preferuje gleby wilgotne i żyzne o odczynie lekko kwasowym lub zasadowym. Najlepiej rośnie na stanowiskach nasłonecznionych, o małej miesięcznej sumie opadów, ponieważ częste i obfite deszcze utrudniają oblot owadów i zapylanie, co przekłada się na niski plon nasion. Pole pod uprawę ogórecznika powinno być jedynie starannie odchwaszczone. Zaleca się także jego częste podlewanie w okresie suszy.Roślina ta nie posiada także dużych wymagań pokarmowych, gdyż ma rozbudowany system korzeniowy, który pomaga pobierać składniki pokarmowe z głębokich warstw gleby, dodatkowo spulchniając ją. Ogórecznik lekarski jest rośliną, która wiąże azot z powietrza, co sprawia, że jest on bardziej przyswajalny dla innych roślin.
Najlepszy czas na zbiory surowca lekarskiego to początek kwitnienia, które przypada na połowę lipca. Ścinamy całe kwitnące pędy ogórecznika lekarskiego i rozkładamy je luźno w cieniu do wysuszenia lub suszymy w temperaturze 40 stopni Celsjusza. Świeże liście ogórecznika możemy zbierać do sałatek przez cały okres wegetacji. Zbiór kwiatów najlepiej przeprowadzać, kiedy nie są one w pełni rozwinięte. Suszoną roślinę możemy przechowywać w szczelnych, suchych naczyniach i chłodnych miejscach.
Ogórecznik lekarski: właściwości
Współczesna medycyna bardzo wysoko ocenia właściwości zdrowotne ogórecznika lekarskiego, które zawdzięcza on zawartości wyjątkowo wielu cennych substancji korzystnie oddziałujących na nasz organizm. Są to, między innymi śluzy, flawonoidy, żywice, garbniki, kwasy organiczne, sole mineralne – potasu, krzemu, żelaza, magnezu, cynku – a także duże ilości witaminy C oraz karotenu. Jednak prawdziwy skarb kryje się w nasionach tej wyjątkowej rośliny. To boragoglandyna – olej o wysokiej zawartości nienasyconych kwasów tłuszczowych, takich jak kwas linolowy czy kwas gamma – linolowy (GLA). Dzięki nim ogórecznik lekarski nabywa właściwości, które wpływają pozytywnie na układ krążenia oraz układ odpornościowy.
Działanie i zastosowanie
Ogórecznik lekarski stosowany od dawna w medycynie ludowej doskonale sprawdza się w leczeniu różnych chorób układu oddechowego, w tym również bólu gardła i kaszlu. Zawarty w nim śluz, czyli żelowa i lepka naturalna substancja, doskonale łagodzi wszelkie podrażnienia oraz stany zapalne błony śluzowej. Naturalny śluz, jaki posiada ogórecznik, stanowi także skuteczny środek wykrztuśny. Wiele badań wskazuje również na dużą skuteczność działania oleju z ogórecznika lekarskiego w zakresie zwalczania u chorych zaburzeń oddychania, dlatego naprawdę warto go stosować jako środek wspomagający pochodzenia naturalnego.
Wspomaga układ krążenia
Kwasy linolenowe oraz kwasy z grupy omega pomagają obniżyć poziom tak zwanego „złego” cholesterolu LDL, poprzez zapobieganie jego utlenianiu i odkładaniu w formie złogów w ścianach naczyń krwionośnych. Jednocześnie normalizują one poziom „dobrego” cholesterolu HDL, który usuwa nadmiar komórek tłuszczowych z tętnic oraz żył, zmniejszając tym samym ryzyko rozwoju miażdżycy. Co więcej, kwasy te posiadają działanie antyagregacyjne na płytki krwi, ponieważ poprawiają przepływ krwi w naczyniach krwionośnych i obniżają ciśnienie tętnicze, przeciwdziałając wystąpieniu choroby wieńcowej. Spożywanie oleju z ogórecznika lekarskiego w sposób znaczący zmniejsza też reakcje zapalne organizmu, które są podstawą wielu schorzeń, nie tylko serca, ale także niektórych nowotworów czy chorób wynikających z autoagresji, takich jak reumatoidalne zapalenie stawów.
Na kobiece dolegliwości
Magnez oraz kwasy tłuszczowe to duet występujący w oleju z ogórecznika, dzięki któremu dolegliwości przedmiesiączkowe i te towarzyszące menopauzie przebiegają o wiele łagodniej. Badania wykazały, że wysoki poziom tych substancji wpływa korzystnie na gospodarkę hormonalną organizmu kobiety i w efekcie poprawia samopoczucie, niweluje wahania nastroju i drażliwość, łagodzi bóle miesiączkowe oraz zmniejsza uderzenia gorąca i bolesność piersi.
Stosowanie u dzieci
W literaturze medycznej przedstawiane są liczne dowody na to, że wcześniaki i niemowlęta, a także dzieci otrzymujące suplementację w formie oleju z ogórecznika, mają znacznie lepsze wskaźniki wzrostu oraz rozwoju. Zawarte w tej roślinie kwasy tłuszczowe znacznie ułatwiają także rozwój centralnego układu nerwowego.
Choroba Alzheimera
Poprzez właściwości zwiększające transmisję impulsów nerwowych, olej uzyskany z ogórecznika może być cennym składnikiem naturalnym wspomagającym pamięć. Ogórecznik lekarski stanowi bowiem jeden ze skuteczniejszych sposób na przedłużenie prawidłowej pracy komórek w mózgu, podczas przechodzenia poważnych chorób układu nerwowego oraz innych dolegliwości.
Działanie wzmacniające
Kwasy z grupy omega oraz kwas gamma – linolenowy mają duży wpływ na funkcjonowanie układu odpornościowego. Ich wysoki poziom zapewnia doskonałą ochronę przed schorzeniami oskrzeli, płuc, gardła, oczu czy astmą. Ponadto, bogaty w te cenne kwasy olej z ogórecznika lekarskiego posiada również działanie odtruwające – usuwa z organizmu toksyny oraz skutkuje powstaniem w organizmie swoistego mechanizmu osłonowego, który ochrania człowieka przed szkodliwymi substancjami.
Na kaca
Naukowcy od lat poszukują skutecznego środka na kaca. Najnowsze wyniki badań przeprowadzonych przez naukowców z różnych krajów pokazują, że zastosowanie preparatu z ekstraktem z ogórecznika lekarskiego łagodzi objawy, takie jak bóle głowy, niewyspanie czy zmęczenie. Spożycie farmaceutyku zawierającego w składzie ogórecznik lekarski, w połączeniu z drożdżami, wyraźnie zmniejsza także dolegliwości „dnia następnego”, takie jak niepokój, nudności oraz złe samopoczucie.
Stwardnienie rozsiane
Stanowiący bogate źródło niezbędnych kwasów tłuszczowych olej z ogórecznika może wspomagać leczenie oraz łagodzić zaburzenia działania układu nerwowego przy stwardnieniu rozsianym. Kwasy tłuszczowe mogą przyczyniać się także do prawidłowej odbudowy i regeneracji komórek nerwowych. Ważne jest jednak, aby zioło, jakim jest ogórecznik lekarski włączyć do codziennej diety jak najszybciej po zdiagnozowaniu choroby.
Odchudzanie
Jeśli chcesz stracić na wadze, ogórecznik lekarski może być bardzo pomocny. Istnieją dowody na to, że GLA, który znajduje się w oleju z ogórecznika, powoduje mniejsze nagromadzenie tkanki tłuszczowej w porównaniu z innymi olejami roślinnymi. Kwas gamma – linolenowy powoduje większą akumulację tłuszczu brunatnego, a mniej białego. Jest to bardzo korzystne, ponieważ naukowcy dowiedli, że ludzie szczupli posiadają więcej tłuszczu brązowego, niż osoby z otyłością czy nadwagą.
Stosowanie w kosmetyce
Dzięki swoim niezwykłym właściwościom pielęgnacyjnym i leczniczym, wyciąg z ogórecznika lekarskiego można znaleźć w rozmaitych kosmetykach przeciwzmarszczkowych, nawilżających, ochronnych oraz przeciwtrądzikowych. Na bazie tej wyjątkowej rośliny powstało wiele naturalnych preparatów pielęgnacyjnych, takich jak szampony, maski i odżywki do włosów, kremy do twarzy, rąk oraz paznokci.
Na trądzik różowaty
Poprzez działanie rozcieńczające sebum skóry, czyli oleistej, gęstej substancji, która u wielu osób z trądzikiem występuje w nadmiarze, zawarte w ogóreczniku lekarskim kwasy tłuszczowe mogą zmniejszyć ryzyko zatkania porów i powstania stanów zapalnych. Bogaty w niezbędne oraz nienasycone kwasy tłuszczowe olej z ogórecznika, obecny w wielu preparatach kosmetycznych i pielęgnacyjnych, umożliwia tym samym wsparcie leczenia trądziku różowatego, poprzez kontrolę nad wykorzystaniem składników odżywczych przez skórę przy produkcji prostaglandyn. Dzięki temu możliwa jest prawidłowa stymulacja skurczów naczyń krwionośnych oraz łagodzenie powierzchownych stanów zapalnych. Pomocne w leczeniu trądziku są także zawarte w roślinie taniny, które wykazują naturalne właściwości ściągające.
Egzema i łuszczyca
W niektórych przypadkach problemów skórnych, takich jak egzema czy łuszczyca, stosowanie zewnętrzne oleju z nasion ogórecznika może okazać się bardzo pomocne. GLA i inne nienasycone kwasy tłuszczowe pozwalają na skuteczną rewitalizację skóry i łagodzenie stanów zapalnych. Ludzie cierpiący na dokuczliwe swędzenia, zaczerwienienia, wypryski i inne dolegliwości dermatologiczne, dzięki stosowaniu ogórecznika mogą zmniejszać stopniowo przyjmowane dawki sterydów. Warto jednak wiedzieć, że ogórecznik lekarski przede wszystkim wspomaga leczenie, a nie je zastępuje, dlatego każda zmiana w zakresie stosowania leków zawsze powinna być uprzednio skonsultowana z lekarzem.
Naczynia krwionośne
Zarówno kwasy tłuszczowe, szczególnie kwas gamma – linolenowy, jak i flawonoidy, których w ogóreczniku nie brakuje, a dodatkowo sole krzemu, nie tylko łagodzą różne podrażnienia skóry, ale także zapobiegają i leczą stany zapalne. Jest to bardzo pomocne w przypadku kobiet ze skórą naczyniową, z tak zwanymi „pajączkami”. Preparaty na bazie ogórecznika zmniejszają ponadto zaczerwienienia, a także zwężają oraz wzmacniają ściany naczynek krwionośnych, sprawiając, że stają się one mniej widoczne.
Odżywianie paznokci, skóry głowy i włosów
Bogaty w niezbędne kwasy tłuszczowe oraz krzemionkę olej pozyskany z ogórecznika lekarskiego to doskonałe, naturalne remedium na wiele problemów z paznokciami, takimi jak łamliwość, rozdwajanie i matowienie. Nie tylko zapobiega on ich pękaniu, lecz także przyczynia się do utrzymania prawidłowej kondycji zdrowotnej paznokci. Co więcej, olej z ogórecznika wcierany w skórę głowy, skutecznie ją odżywia oraz przyczynia się do zwalczania wielu problemów z włosami.
Zastosowanie kulinarne
Ogórecznik, jak większość ziół możemy wykorzystywać w postaci świeżej lub suszonej. Świeże liście, kwiaty i pędy dodawane są na przykład do sałaty liściowej. Liście i pędy musimy drobno pokroić, wówczas stracą swoją szorstkość, natomiast jadalne kwiaty dodajemy do potraw w całości. Oprócz walorów smakowych, roślina ta nadaje daniom ciekawy, apetyczny wygląd. Liście ogórecznika można przyrządzać jak szpinak i podawać jako jarzynę. Ogórecznik lekarski bywa też dodawany do zielonych sosów, sałatek, omletów, mięsa, twarogów, zup czy kanapek. Kwiaty i młode liście dodaje się do aromatyzowania napojów chłodzących, likierów, win, octu oraz nalewek. Jasnoniebieskie kwiaty rośliny można kandyzować, a także zamrażać w kostkach lodu i dodawać do drinków.
Jak stosować?
Z wielu korzyści zdrowotnych, jakie posiada ogórecznik lekarski możemy czerpać stosując doustnie domowe herbaty czy nalewki, a także pijąc lub wcierając olej z rośliny w skórę naszego ciała. Preparaty zwierające w swoim składzie ogórecznika są dostępne bez recepty w aptekach, Internecie oraz w sklepach ze zdrową żywnością.
Tabletki
Tabletki wykonane z ogórecznika zawierają najczęściej tłoczony na zimno olej z jego nasion, zatem działanie kapsułek jest bardzo zbliżone do wpływu samego oleju na organizm człowieka. Zażywanie kapsułek z olejem ogórecznikowym, który bogaty jest w nienasycone kwasy tłuszczowe stanowi przede wszystkim regulator wielu procesów metabolicznych zachodzących w naszym organizmie oraz przyczynia się do zwiększenia wydalania wody przez nerki.
Olej
Olej z ogórecznika najczęściej jest stosowany jako główny składnik preparatów kosmetycznych, jednak niewiele osób wie, że bywa on także pomocny w leczeniu chorób przyzębia, które prowadzą między innymi do rozchwiania czy nawet utraty zębów. Spożywanie oleju tłoczonego z nasion rośliny oraz stosowanie past z jego dodatkiem, w ciągu trzech miesięcy redukuje stan zapalny i obrzęk dziąseł, a także ich krwawienie i bolesność. Co najważniejsze, stabilizuje on również głębokość kieszonek dziąsłowych.
Miód
Miód ogórecznikowy to rzadki i mało znany gatunek miodu. Najczęściej stosowany jest w okresie jesienno – zimowym, kiedy wielu z nas boryka się z przeziębieniami czy grypą. Nieocenione jest wtedy jego działanie przeciwgorączkowe, napotne oraz wzmacniające. Co ciekawe, miód pozyskany z ogórecznika jest stosowany także podczas nerwicy i pomaga w zasypianiu. Likwiduje on chrypkę oraz działa kojąco na struny głosowe, dlatego powinny go spożywać osoby pracujące głosem. Miód ogórecznikowy ma jasnożółtą barwę oraz delikatny, miodowo – woskowy aromat.
Nalewka
Nalewka z ogórecznika może się przydać w wielu schorzeniach, ponieważ świetnie odtruwa organizm z toksycznych produktów przemiany materii. Posiada również działanie rozgrzewające oraz bakteriobójcze. Może być wykorzystana także do płukania chorego gardła w przebiegu różnych infekcji. Aby samodzielnie przyrządzić nalewkę, wystarczy kilka kwiatów kwitnącej na niebiesko rośliny dokładnie rozdrobnić w moździerzu i wraz z powstałym sokiem przełożyć do pojemnika. Następnie roślinną miazgę zalewamy litrem spirytusu i szklanką przegotowanej zimnej wody. Po tygodniu macerowania i przecedzeniu nalewka jest gotowa do spożycia.
Herbata
W warunkach domowych herbata z ogórecznika lekarskiego stosowana jest przy złej przemianie materii i nerwicach, a także przy nadpobudliwości u dzieci. W celu jej przygotowania, 2 łyżki liści zalewamy 400 ml wrzącej wody i gotujemy kilka minut. Po odcedzeniu i wzbogaceniu jej w ewentualne dodatki, takie jak miód, możemy cieszyć się niezwykle zdrowym i odprężającym napojem.
Dawkowanie
Do celów leczniczych osoby dorosłe mogą bezpiecznie przyjmować od 500 mg do nawet 3 g oleju z ogórecznika na dobę. Dla wygody można zdecydować się na przyjmowanie oleju w postaci kapsułek, które umożliwią jego precyzyjniejsze dawkowanie. Zalecane dziennie spożycie tabletek zależy od ich wielkości i wynosi przeważnie dwie kapsułki przyjmowane podczas posiłków. Olej pozyskany z ogórecznika lekarskiego jest często używany wraz z olejem z wiesiołka, aby zwiększyć działanie przeciwbólowe i przeciwzapalne. Aby w pełni odczuć jego pozytywne działanie powinno się go stosować od kilku tygodni do nawet kilku miesięcy.
Przeciwwskazania i skutki uboczne
Ogórecznik lekarski jest na ogół rośliną zupełnie bezpieczną, zarówno przy użytku wewnętrznym, jak i zewnętrznym. Niektórzy ludzie doświadczają jednak problemów pokarmowych, szczególnie podczas stosowania oleju w większych dawkach, takich jak wzdęcia, odbijanie czy biegunka. Stosowania rośliny nie zaleca się kobietom w ciąży, głównie ze względu na możliwość wywołania przez nią skurczów. Olej z ogórecznika posiada także zdolność do rozrzedzania krwi, dlatego nie nadaje się dla osób przyjmujących leki, takie jak aspiryna czy warfaryna. Jeśli mieliśmy w przeszłości epizody z drgawkami, przed rozpoczęciem stosowania ogórecznika, powinniśmy skonsultować się z lekarzem.
Przepisy
Zioło, jakim jest ogórecznik lekarski możemy wykorzystać jako ważny składnik lub ozdobę wielu potraw. Jego charakterystyczny, ogórkowy zapach nada także aromat wielu daniom.
Ziołowy twarożek
Składniki: 250 g serka homogenizowanego lub wiejskiego twarożku, łyżka posiekanego szczypiorku, 2 łyżki drobno pokrojonych liści ogórecznika, sok z cytryny, sól, szczypta cukru, łyżka kwiatów ogórecznika.
Wykonanie: ucieramy twarożek z solą, cukrem i sokiem z cytryny. Następnie mieszamy z posiekanymi listkami ogórecznika i szczypiorkiem, a następnie lekko schładzamy. Przed podaniem możemy udekorować twarożek ogórecznikowymi kwiatkami.
Mizeria z ogórecznikiem
Składniki: kilka małych ogórków gruntowych, garść liści ogórecznika, 250 ml jogurtu naturalnego, 2 łyżki śmietany, kilka kropli soku z cytryny, sól i pieprz.
Wykonanie: jogurt mieszamy z sokiem z cytryny i śmietaną, dodajemy pieprzu i soli do smaku. Tak przygotowany sos chłodzimy w lodówce. Następnie ogórki siekamy w plasterki, drobno kroimy listki ogórecznika, po czym wszystkie składniki łączymy ze schłodzonym sosem. Mizeria przygotowana w ten sposób może być podawana jako zdrowa sałatka do dań głównych.
Cena
W sprzedaży dostępne są różnorodne preparaty zawierające to drogocenne zioło. Za 60 kapsułek zawierających olej z ogórecznika, które wystarczą nam na dwa miesiące kuracji musimy zapłacić od 20 do 45 złotych, ale zdarzają się także preparaty droższe, w zależności od jakości produktu. Opakowanie ekologicznego ziela ogórecznika o pojemności 50 g kupimy za niecałe 4 złote. Cena oleju tłoczonego z nasion rośliny waha się pomiędzy 30 a 40 złotych.
Opinie
Najwięcej osób stosujących roślinę, jaką jest ogórecznik lekarski w postaci kosmetyku, docenia jego silnie nawilżające, rozjaśniające oraz odmładzające działanie. Kobiety posiadające cerę dojrzałą, aplikujące olej z ogórecznika na skórę, zauważają zwiększenie jej elastyczności, wyrównanie kolorytu, a nawet zmniejszenie widoczności zmarszczek. Dodatkową zaletą jest fakt, że pomimo dość ciężkiej konsystencji, zastosowanie kosmetyków na bazie oleju, nie przetłuszcza skóry, a wręcz przeciwnie – sprawia, że staje się ona matowa i bardzo gładka.
