Arcydzięgiel litwor – właściwości i zastosowanie

Arcydzięgiel litwor jest rośliną znaną w medycynie ludowej od wielu wieków. Zgodnie z podaniami i opowieściami miał być przekazany ludzkości przez samego Archanioła Gabriela, a jego stosowanie w Średniowieczu uznawano za przepis na długowieczność. Jednak czym właściwie jest roślina skryta pod tą ciekawą i intrygującą nazwą?

Arcydzięgiel litwor, zwany też dzięgielem lekarskim czy wielkim, jest rośliną dwuletnią, należącą do rodziny roślin selerowatych. W stanie dzikim występuje w wilgotnych i górzystych terenach Azji i Europy. W Polsce rośnie głównie w Karpatach i Sudetach, jednak z powodu wykopywania tej rośliny w celu pozyskania surowca lekarskiego, arcydzięgiel litwor objęty jest w naszym kraju częściową ochroną gatunkową.

Biologia i ekologia

Dzięgiel litwor jest okazałą, prawie trzymetrową rośliną o charakterystycznym, silnym, korzenno – żywicznym zapachu i smaku. Jego kwiaty są drobne, zebrane w duże, kuliste baldachy złożone o zielonkawo – żółtej barwie. Preferuje miejsca wilgotne o glebach próchniczych, żyznych i przepuszczalnych, takich jak lessy, mady oraz czarnoziemy. Zioło to wytwarza owoce w postaci długich, brązowych rozłupni oraz kwitnie od maja do czerwca.

Ze względu na bardzo podobny wygląd, arcydzięgiel litwor, bywa często mylony z barszczem Sosnowskiego, przede wszystkim dlatego, że rośliny te należą do tej samej rodziny i mają podobną wielkość i kształt. Dzięgiel litwor różni się od barszczu Sosnowskiego kształtem liści i kwiatostanów, kolorem łodyg oraz okresem kwitnienia, jednak aby uniknąć nieprzyjemnych skutków pomyłki, nie zaleca się zrywania dziko rosnących roślin bez upewnienia się, do jakiego należą gatunku.

Arcydzięgiel litwor – właściwości

Korzeń arcydzięgla, dzięki swojemu lekko gorzkiemu smakowi, pobudza wydzielanie śliny, a także stymuluje wytwarzanie enzymów trawiennych oraz soku żołądkowego. Ponadto, roślina ta zawiera furanokumaryny, które łagodzą bóle brzucha oraz olejki eteryczne, których niektóre składniki wykazują właściwości rozkurczowe na mięśnie gładkie.

Co więcej, arcydzięgiel litwor zawiera także angelicynę, która znalazła zastosowanie w stanach wyczerpania nerwowego, nadmiernego pobudzenia, bezsenności i nerwicach, gdyż działa ona uspokajająco i wyciszająco na układ nerwowy. Z tego właśnie powodu, jest składnikiem ziołowych tabletek i kropli uspokajających.

W medycynie ludowej, arcydzięgiel litwor, jest stosowany przez osoby chorujące na bielactwo, ponieważ ksantotoksol, ksantotoksyna i inne pochodne furanokumaryny, zawarte w tej roślinie zwiększają wytwarzanie pigmentu – melaniny w skórze po wystawieniu jej na działanie promieni słonecznych. Warto wiedzieć, że dzięgiel lekarski w swoim składzie zawiera również glikozydy, garbniki, kwasy organiczne, estrogeny, fitosterole, witaminę C, witaminy z grupy B oraz pektyny, które przyspieszają i usprawniają naturalną perystaltykę jelit.

Dzięgiel litwor: działanie i zastosowanie

Arcydzięgiel litwor, często nazywany europejskim żeń – szeniem czy korzeniem anielskim, jest rośliną posiadającą szerokie zastosowanie ze względu na wiele różnorodnych właściwości leczniczych.

Problemy żołądkowe

Korzeń z arcydzięgla podaje się osobom z zaburzonym procesem trawienia, a więc przy kolkach, odbijaniu, gazach, zaparciach oraz wzdęciach. Roślina ta pobudza wydzielanie pentagastryny i pepsyny w żołądku, zatem polecana jest osobom z brakiem apetytu. Również w przypadku wrzodów żołądka stosuje się napar z korzenia dzięgla litwora w połączeniu z naparem z szałwii i piołunu.

Choroby skóry

Niewiele osób wie, że arcydzięgiel litwor, dzięki swojemu antybakteryjnemu działaniu, doskonale sprawdza się w przypadku chorób skóry, takich jak trądzik młodzieńczy i łuszczyca. Jest też częstym składnikiem szamponów ziołowych przeznaczonych dla osób zmagających się z problemem łupieżu czy też przetłuszczających się włosów. Ponadto, stosowany zewnętrznie, łagodzi stany zapalne skóry oraz zmniejsza jej swędzenie, na przykład w przebiegu świerzbu.

Oczyszczanie organizmu

Arcydzięgiel litwor zwiększa wydzielanie potu i moczu, dzięki czemu ma działanie oczyszczające. Wyciągi z korzeni dzięgla pomagają usunąć z organizmu człowieka zbędne i szkodliwe produkty przemiany materii. Roślina ta wspomaga także organizm w trakcie kuracji odwykowych od nikotyny, narkotyków czy alkoholu.

Na kaszel

Zioło to, dzięki swojemu wykrztuśnemu działaniu, polecane jest osobom zmagającym się z kaszlem, gdyż ułatwia usuwanie zalegającej wydzieliny. Działanie napotne, jakie posiada arcydzięgiel litwor, umożliwia także szybsze „wypocenie” choroby podczas grypy i przeziębienia. Zaleca się również jego stosowanie, w formie płukanek, w czasie stanów zapalnych gardła i jamy ustnej.

Jak stosować?

W ziołolecznictwie wykorzystywane są preparaty wykonane przede wszystkim z kłącza i korzenia arcydzięgla, gdyż właśnie w tych częściach rośliny jest magazynowane najwięcej cennych substancji leczniczych. Doustnie zaleca się stosować dobowo około 4,5 g surowca lub zewnętrznie 10 – 20 kropli olejku.

Nalewka

Nalewka wykonana z korzenia anielskiego, stosowana doustnie, pobudza krążenie, rozgrzewa i ożywia. Polecana jest osobom borykającym się z problemem zimnych stóp i dłoni. Może być ona stosowana także zewnętrznie, gdyż wcierana w obolałe stawy przyniesie im ulgę.

Taką nalewkę możemy w bardzo prosty sposób przyrządzić w domu. Wystarczy około 50g rozdrobnionego korzenia arcydzięgla zalać 0,5l alkoholu. Następnie odstawić w ciepłe miejsce na 10 dni, codziennie wstrząsając. Nalewkę powinniśmy stosować 3 razy dziennie po łyżce, rozcieńczonej w niewielkiej ilości wody.

Kandyzowany arcydzięgiel litwor

To wszechstronnie wykorzystywane ziele znalazło zastosowanie także w kuchni. Arcydzięgiel litwor w postaci kandyzowanych ogonków liściowych służy wielu cukiernikom do ozdabiania tortów i ciastek. Ze względu na swoją piękną, intensywnie zieloną barwę stanowi on doskonały dodatek dekoracyjny.

Olejek arcydzięglowy

Olejek wykonany z dzięgla stosuje się zewnętrznie, w celu złagodzenia bólu korzonków, nerwobóli, bólów mięśniowych, reumatycznych i gośćcowych. Wystarczy 10 – 20 kropel olejku wetrzeć w bolące miejsce. Warto wiedzieć, że olejek arcydzięglowy przyspiesza także ustępowanie „zakwasów”, wywołanych intensywnym wysiłkiem fizycznym.

Można także dodać kilka kropel olejku arcydzięglowego do kąpieli, która pomoże w przypadku atopowego zapalenia skóry czy innych uszkodzeniach naskórka. Tak przygotowana kąpiel, poprawi także ukrwienie w skórze, sprawiając, że stanie się ona odświeżona i wygładzona.

Syrop

Zalecane jest podawanie syropu z arcydzięgla chorowitym dzieciom 2 – 3 łyżki dziennie z ciepłą wodą. Posiada on działanie wzmacniające, rozgrzewające oraz przeciwzapalne. Syrop z korzenia anielskiego podnosi odporność organizmu i polecany jest osobom cierpiącym na astmę, gdyż ułatwia im oddychanie.

Rozcieńczony, gęsty i aromatyczny syrop z arcydzięgla bywa także dodawany do letnich napojów, lodów i sałatek owocowych, w celu nadania im bardziej wyrazistego i orzeźwiającego smaku.

Przeciwwskazania i skutki uboczne

Arcydzięgiel litwor posiada właściwości fotouczulające, zatem osoby wykazujące nadwrażliwość na promienie słoneczne powinny stosować go ostrożnie, gdyż nawet kilkuminutowa ekspozycja na słońce po jego zastosowaniu, może skutkować przekrwieniem, obrzękiem czy pęcherzami. Przed zastosowaniem preparatów z arcydzięgla z lekarzem powinny skontaktować się osoby posiadające stany zapalne kłębuszków nerkowych czy wyrostka robaczkowego. Nie zaleca się także stosowania dzięgla lekarskiego kobietom w ciąży oraz podczas laktacji.

Roślina ta powinna być przyjmowana w ściśle określonych ilościach, gdyż jej przedawkowanie wywołuje efekt zupełnie odwrotny do zamierzonego – mogą wystąpić bóle głowy, nudności, brak apetytu, świąd, a niekiedy też zaburzenia snu.

Cena

W sklepach zielarskich możemy znaleźć herbaty z suszu arcydzięgla za około 3 do 8 zł. Kilogram suszu kosztuje w granicach 30 zł. Paczkę dzięgla kandyzowanego, ważącą 250g dostaniemy za około 10 zł.

Dużo bardziej zróżnicowane są ceny kosmetyków na bazie korzenia anielskiego. Kremy kojące, w zależności od marki, kosztują średnio 25 zł, mleczko oczyszczające około 50zł, natomiast szampon ziołowy 7 – 15zł.

Uprawa

Arcydzięgiel litwor należy do roślin dość prostych w uprawie oraz nieproblematycznych. Aby uprawa tej rośliny przyniosła oczekiwane rezultaty, należy zapewnić jej urodzajną glebę i dbać o dostateczne nawodnienie uprawy. Dzięgiel litwor najlepiej czuje się w miejscu osłoniętym od wiatru, z dostępem do średniego nasłonecznienia, dlatego najlepiej posadzić go w okolicach zabudowań lub przy płocie. Z uwagi na stosunkowo duże rozmiary rośliny, szczególnie wysokość, która może dochodzić nawet do 3 metrów, ważne jest przeznaczenie dla niej odpowiedniej ilości miejsca.

Zioło to najlepiej rozmnaża się poprzez nasiona, które pozyskuje się na przełomie lipca i sierpnia. Dodatkowym ułatwieniem podczas uprawy arcydzięgla jest jego wysoka odporność na choroby, szkodniki i mróz. Ewentualną przyczyną miejscowego podsychania rośliny jest niewystarczająca ilość wody lub nadmiar słońca. Ze względu na duże zapotrzebowanie na związki organiczne, ważne jest częste nawożenie rośliny, najlepiej nawozami pochodzenia naturalnego.

---