Dąbrówka rozłogowa – właściwości i zastosowanie lecznicze
Wiele osób nie wie nawet, jak wygląda dąbrówka rozłogowa, która w Polsce jest pospolitą rośliną o cennych właściwościach leczniczych. Znalazła ona szerokie zastosowanie – zarówno do użytku wewnętrznego jak i zewnętrznego. Ajuga reptans okazuje się być niezwykle pomocna przy różnego typu problemach skórnych takich jak atopowe zapalenie stawów, trądzik, egzema czy łuszczyca. Zioło to od lat stosowane jest także jako środek zapobiegający wypadaniu włosów. To jednak nie koniec możliwości tej niezwykłej rośliny. Zaleca się jej stosowanie przy wielu innych dolegliwościach – chociażby takich jak słabe serce, wrzody, reumatyzm, zapalenie gardła, zaburzenia metaboliczne, oparzenia, rany czy odmrożenia.
Biologia i uprawa
Dąbrówka rozłogowa to nazwa rośliny Ajuga reptans – niskiej i dobrze rozgałęzionej byliny. Porasta ona tereny europejskie i azjatyckie. Występuje także w północnej części Afryki. W Polsce jest to roślina pospolita, która rośnie w lasach mieszanych i liściastych. Nie ma ona dużych wymagań, ale najlepiej rośnie w podłożu gliniasto-piaszczystym. Gleba powinna być żyzna, bogata w próchnicę i mieć odczyn obojętny. Chociaż preferuje stanowiska półcieniste, to jednak dobrze radzi sobie także na obszarach słonecznych czy zacienionych. Kolor kwiatów może być różny, ale najczęściej mają one zabarwienie niebieskofioletowe. Rzadziej spotyka się kwiaty białe i różowe. Liście mogą być ciemnozielone lub czerwonopurpurowe w zależności od odmiany. Kwitnienie ma miejsce od kwietnia do lipca. Surowcem są liście, które zbiera się w okresie letnim, czyli od czerwca do sierpnia. Jest to roślina prosta w uprawie, rozmnażana poprze podział rozłogów na wiosnę. Wystarczy odciąć ukorzeniony rozłóg i później go wykopać. Dąbrówka rozłogowa jest byliną zimującą gruncie. W zależności od odmiany może mieć wysokość od 10 do 20 cm. Jest odporna na mrozy i świetnie czuje się w wilgotnych miejscach. Na korzyść dąbrówki przemawia to, że może ona rosnąć nawet w takich miejscach, w których inne rośliny nie są w stanie się rozwijać. Można ją spotkać pod krzakami czy w cieniu drzew.
Dąbrówka rozłogowa jest rośliną miododajną, która idealnie nadaje się na skalniaki. Wówczas można liczyć na prawie całoroczną ozdobę w ogrodzie. Jak najbardziej nadaje się także do uprawy w pojemnikach. Zaletą tej rośliny jest to, że przeciwdziała obsuwaniu się ziemi, dlatego też często jest stosowana na obwódki i obsadzanie skarp. W przypadku dąbrówki trzeba liczyć się z tym, że jest to bylina dość ekspansywna, dlatego jeśli nie chcemy, aby przytłumiła ona sąsiadujące rośliny, to należy zachować odpowiedni odstęp i pamiętać o regularnym przycinaniu. Nadziemne rozłogi bardzo szybko się rozprzestrzeniają, dlatego roślina ta nietrzymana w ryzach, ma tendencje do rozrastania się po całym ogrodzie. Wystarczy regularnie usuwać rozłogi i nowe kępy, aby zapobiec nadmiernej ekspansji. Jest wiele odmian Dąbrówki rozłogowej. Odmiana Alba ma kwiaty białe, Burgundy Glow biało-purpurowe liście, a Yariegata niebieskie kwiaty. Atropurpurea ma purpurowe liście i niebieskie kwiatostany, Multicolor wyróżnia się ciemnoniebieskimi kwiatami i liśćmi z przebarwieniami. Z kolei Braunherz ma brązowo-purpurowe liście, a Cameleon ciemnozielone z przebarwieniami w kolorze czerwonym i żółtym. Jest też Tricolor z liśćmi o brązowo-purpurowym zabarwieniu, które pokryte są żółtymi przebarwieniami.
Ajuga reptans rosnąca na obszarach z cięższą i mało przewiewną glebą ma tendencję do tego, że odpadają jej podstawy pędów w wyniku zgnilizny. Jest to często zjawisko w północnej części Polski. Kolejnym problemem jest pojawienie się mącznika prawdziwego. Tym bardziej, że staje się on coraz bardziej odporny na stosowane środki ochrony roślin, przez co bardzo trudno jest go zwalczyć. Zaleca się wówczas stosować od dwóch do trzech oprysków przy pomocy różnych preparatów. Mszyca także atakuje dąbrówkę rozłogową, a zważywszy na gęstość liści tej rośliny trudno jest dotrzeć z opryskiem do dolnej strony, czyli do głównego siedliska mszyc.
Właściwości
Ajuga reptans posiada właściwości przeczyszczające, przeciwbólowe i ściągające. Przyspiesza gojenie się ran i przeciwdziała nadaktywności gruczołu tarczycy. Roślina ta działa przeciwobrzękowo, przeciwkrwotocznie, przeciwzapalnie, przeciwświądowo. Znana jest ze swoich właściwości przeciwalergicznych, przeciwtrądzikowych, przeciwłojotokowych. Po dąbrówkę rozłogową warto sięgać w przypadku nieżytów przewodu pokarmowego, chorobach wrzodowych, kuracjach odtruwających, zaburzeniach metabolicznych, reumatyzmie, zapaleniu gardła/żołądka, zaburzonej przemianie materii, chorobach wątroby, artretyzmie. Roślina ta wykazuje działanie antybakteryjne, żółciopędne, regenerujące. Odtruwa i pobudza przemianę materii, odprowadza nadmiar wody, hamuje reakcje alergiczne, chroni miąższ wątroby, łagodzi objawy zapalne. Wszystko to dzięki sporej zwartości kwasu chlorogenowego, kawowego, chinowego i fitosteroli. Znajdziemy w niej irydoidy, ekdysteroidy, katechiny, witaminy, diterpeny, ajugogalaktony.
Działanie i zastosowanie
Napary z dąbrówki rozłogowej mają działanie odkażające, przeciwzapalnie i ściągające. Przynoszą ulgę w przypadku palpitacji serca na tle nerwowym i wspomagają pracę osłabionego mięśnia sercowego. Ich wypijanie wpływa korzystnie także na gruczoły tarczycy. Działają one łagodząco w przypadku kaszlu. Napary z dąbrówki można stosować nie tylko wewnętrznie, ale i zewnętrznie w postaci okładów do leczenia zapalenia spojówek/powiek, obrzęku po urazach gałki ocznej. Napar może zostać wykorzystany także do nasiadówek przy hemoroidach. Maść z dąbrówką będzie bardzo pomocnym środkiem na wszelkiego typu poparzenia, owrzodzenia i przy atopowym zapaleniu skóry. W przypadku zmęczonych oczu warto sięgnąć po macerat olejowy z dąbrówki. Wykazuje on działanie regeneracyjne. Można go wykorzystać także na owłosioną skórę głowy, gdyż zapobiega łupieżowi. Maceratem olejowym można odżywić cebulki włosów i skórę. Świetnie sprawdza się także w przypadku drobnych ranek i stanów zapalnych skóry. Może być stosowany w przypadku odleżyn, odparzeń i odmrożeń. Za jego pomocą można nawet zredukować znienawidzone przez kobiety rozstępy. Skóra pod wpływem takiego maceratu olejowego z dąbrówki jest jędrniejsza, bardziej elastyczna i gładsza.
Nalewki, a raczej ekstrakty, z dąbrówki rozłogowej działają przeciwreumatycznie, przeciwartretycznie, antyalergicznie i moczopędnie. Stosuje się je w celu zahamowania krwotoków wewnętrznych, w tym krwotoku płucnego. Nalewkę można używać także do przemywania i odkażania ran. Zalecana jest także w przypadku zimnicy i żylaków odbytu. Napary z dąbrówki działają oczyszczająco i znoszą stany malaryczne. Napary są też wykorzystywane do kąpieli przy świądzie. Odwarami można nawet przemywać ropiejące rany. Warto sięgać po nie w przypadku uczucia drżenia ciała czy przy ciężkim oddychaniu. Roślina ta przeciwdziała pojawianiu się halucynacjom, które często towarzyszą osobom nadmiernie spożywającym alkohol. Naparami z ziela można płukać jamę ustną/gardło/krtań w nieżytach i owrzodzeniach. Bardzo pomaga przy anginie i chorobach gorączkowych. Kąpiele z ich dodatkiem pomagają przy infekcjach bakteryjnych, chorobach kobiecych i ranach.
Przeciwwskazania i skutki uboczne
Dąbrówki rozłogowej nie zaleca się stosować kobietom ciężarnym lub znajdującym się w okresie karmienia piersią.
Przepisy
⇒ Napar z dąbrówki rozłogowej
Do przygotowania naparu z dąbrówki rozłogowej potrzebować będziemy łyżeczki suszonego ziela i szklanki wrzątku. Po zalaniu zioła wodą, pozostawiamy je do zaparzenia na około kwadrans. Piejmy go trzy razy dziennie.
⇒ Maść
Dąbrówkę rozłogową można użyć do zrobienia maści tłuszczowej. Do jej wykonania można sięgnąć po masło, smalec czy olej lniany. Zaleca się zrobić maść w proporcji 1:2, czyli jedna cześć ziela i dwie części tłuszczu.
Wykonanie: ziele dąbrówki rozcieramy, po czym dodajemy tłuszczu, aż powstanie gęsta papka. Smarujemy nią chorobowo zmienione miejsce od dwóch do trzech razy dziennie.
⇒ Nalewka
Nalewkę z dąbrówki rozłogowej przygotowujemy z jednej części ziela i czterech części wódki 40%. Zalewamy alkoholem zioło w szklanym naczyniu, po czym pozostawiamy do macerowania przez dwa tygodnie. Nalewkę zażywamy w ilości od jednego do dwóch mililitrów trzy razy dziennie.
Cena
Sadzonkę Ajuga reptans można kupić już za 4 złote. Czysty ekstrakt ajuga reptans weryfikowany metodą TLC kosztuje ponad 250 złotych za niecałe 40 g. Ekstrakt z dąbrówki można znaleźć w wielu preparatach aptecznych takich jak przykładowo pianka dermatologiczna w cenie 50 złotych za 100 ml.
Opinie
Ajuga reptans najczęściej wykorzystywana jest w ogrodach i pełni wówczas funkcję dekoracyjną. Dawniej roślina ta była powszechnie stosowana przy różnego typu dolegliwościach, jednakże obecnie wiele osób nie zdaje sobie nawet sprawy z jej niezwykłych właściwości leczniczych, co wynika po prostu z niewiedzy. Zielarze nadal polecają ją na kaszel, wrzody, reumatyzm, artretyzm, problemy z wątrobą, przy palpitacjach serca, łupieżu, schorzeniach skórnych, łupieżu i nadmiernym wypadaniu włosów.
